Warstwowanie i lawowanie to jedne z najważniejszych technik w malarstwie akwarelowym, które pozwalają na uzyskanie subtelnych przejść tonalnych, głębi oraz bogactwa kolorów. Nie ograniczają się one oczywiście tylko do technik wodnych, ale mają swoje zastosowanie także min w malarstwie olejnym – choć powstałe efekty są zgoła odmienne.
W przeciwieństwie do innych technik malarskich, akwarela opiera się na transparentności farb, co oznacza, że każda kolejna warstwa farby wpływa na poprzednie, tworząc unikalne efekty wizualne.
Zmyślne użycie lawowania i warstwowania oraz dobra znajomość parametrów farb (tutaj transparentności) mogą sprawić, ze nawet prosty motyw okaże się przestrzenny i interesujący. Nawet dobrze skonstruowana monochromatyczna praca jest w stanie oddać głębię obrazu.
Zdarza się dość często, że terminy „warstwowania” i „lawowanie” są ze sobą mylone lub używane zamiennie. Plus do tego mieszany jest laserunek…
Czy słusznie?
I tak, i nie…
Aby wyjaśnić tę niejednoznaczność należy szczegółowo przyjrzeć się obu procesom i dostrzec subtelne różnice.
Warstwowanie (glazing/layering, czasem podawane jako laserunek) polega na nakładaniu na siebie kolejnych warstw farby, które stopniowo budują intensywność kolorów i szczegóły obrazu. Jest to proces wymagający precyzji i cierpliwości, ponieważ każda warstwa musi być całkowicie sucha przed nałożeniem następnej, aby uniknąć niepożądanych rozmyć. Farba użyta do warstwowania może być zarówno transparentna jak i kryjąca – a jej rolą jest budowanie kolejnych planów pracy.
Glazing- nakładanie na siebie kolejnych warstw farby w celu uzyskania głębi i struktury obrazu. Kolor może być ten sam, a może być odmienny (np. czerwień na fiolet). Stosowane jest w kolejnych etapach (warstwach) pracy.
Lawowanie (ang. washing) to technika nakładania szerokich, rozcieńczonych plam farby, które delikatnie zmieniają ton lub nasycenie podłoża. Lawowania używa się często w początkowych etapach malowania, aby stworzyć tło lub subtelne cienie. Ta technika jest również kluczowa w nadawaniu akwareli jej charakterystycznego lekkiego i świeżego wyglądu.
Washing- nakładanie zwykle dużych obszarów i plam farby jednolitym kolorem. Ma nadać ton pracy. Zwykle używa się szerokiego, płaskiego pędzla. Stosowane jest na początkowym etapie pracy.
Tak rzadko precyzyjnie omawiane i wspominane wraz z technikami takimi jak mokre w mokre czy suche w suche- warstwowanie i lawowanie pozwalają artystom na stworzenie na obrazie efektów od delikatnych, niemal eterycznych po wyraziste i intensywne. To one odpowiadają za głębię i klimat obrazu.
Dzięki tym technikom można podkreślić przestrzenność, różnicę faktur oraz subtelne detale w malarstwie akwarelowym, burząc mit o tym, że obraz malowany farbami wodnymi jest zawsze rozbielony, jasny oraz płaski.
WARSTWOWANIE
Sekrety pracy z warstwami w akwareli
Warstwowanie jest jedną z kluczowych technik w malarstwie akwarelowym,
pozwalającą stworzyć głębię, szczegóły i subtelne przejścia tonalne. Dla wielu
artystów akwarela uchodzi za technikę wymagającą precyzji i delikatności, a
umiejętność pracy z warstwami to jeden z fundamentów sukcesu. Bez warstw nie ma
szans, aby Twoja praca nie była rozmyta, płaska oraz nijaka.
Dlaczego warstwowanie jest ważne?
Warstwowanie w akwareli polega na nakładaniu kolejnych, cienkich warstw farby,
pozwalając każdej z nich wyschnąć przed nałożeniem następnej. Wyschnięcie poprzedniej
warstwy jest bezwzględnie konieczne aby nie nastąpiło wymieszanie się koloru i
nieplanowane zrobienie „błocka” na pracy. Farba nie musi wcale być transparentna – na końcowych
etapach często dodawane są już farby kryjące, które dają wrażenie znacznie
większej intensywności i tworzą pierwszy plan.
• Stworzyć głębię — Delikatne nakładanie barw buduje wrażenie przestrzeni i trójwymiarowości.
• Kontrolować intensywność koloru — Każda warstwa wzmacnia kolor, ale zachowuje transparentność charakterystyczną dla akwareli.
• Dodawać szczegóły — Stopniowe dopracowywanie detali pozwala uniknąć przeładowania kompozycji.
• Naprawiać błędy — Wiele drobnych poprawek można wprowadzić na późniejszych etapach, np. wzmacniając cienie lub akcentując określone obszary.
• Tworzyć atmosferę — Kilka delikatnych warstw może nadać obrazowi unikalny nastrój, od lekkiej mgiełki po intensywne, dramatyczne kontrasty.
1. Planowanie pracy
Zacznij od ogólnego szkicu lub wizji, co chcesz namalować.
Ważne jest, by zaplanować, gdzie znajdą się najjaśniejsze i najciemniejsze obszary obrazu. Pamiętaj, że w akwareli biel to kolor papieru, dlatego warto zostawić wolne przestrzenie na światła. Jeśli istnieje taka konieczność, to w pierwszym kroku użyj płynu czy proszku maskującego.
Na tym etapie koniecznie trzeba już potrafić choć ogólnikowo „rozkładać” zdjęcia czy inne inspiracje na poszczególne plany !
Nie jest to trudne, ale jeśli w pierwszym kroku nie zastanowisz się nad ilością planów i nie wyodrębnisz jakie elementy powinny być umieszczone na którym i jaka jest jego intensywność- wtedy zamiast przestrzennej pracy czeka Cię „sałatka” !
2. Praca od jasnych do ciemnych tonów
W akwareli obowiązuje zasada: od najjaśniejszych do najciemniejszych kolorów. Pierwsze warstwy powinny być jasne i delikatne, by stopniowo budować kontrast. Nakładanie ciemnych tonów na wczesnym etapie może prowadzić do utraty transparentności i świeżości obrazu. Ostatecznie kolor może się okazać zbyt intensywny- a w akwareli zdecydowanie łatwiej jest dołożyć farbę niż ją zdjąć !
3. Utrzymywanie czystości barw
Przed nałożeniem kolejnej warstwy upewnij się, że poprzednia jest całkowicie sucha. Malowanie na wilgotnej powierzchni może prowadzić do niekontrolowanego mieszania się kolorów i powstawania nieestetycznych plam. Używaj czystej wody i pędzli, aby uniknąć zabrudzenia kolorów.
Jak nie masz pewności czy jest suche- to „nie idź na całość” tylko przezornie użyj suszarki albo czekaj dalej.
W zależności od rodzaju papieru wilgotność może utrzymywać się przez długi czas.
Zdarzało się, że pozornie „na rękę” suchy papier w środku okazywał się jeszcze wilgotny i albo kończyliśmy z „grzybem” na pracy, albo kolor się robił błotnisty. A kto chce zielone niebo ??
4. Warstwy mokre na mokrym i mokre na suchym
Mokre na mokrym: Używaj tej techniki na początku pracy, aby stworzyć łagodne przejścia kolorów lub efekt mgiełki. Możesz eksperymentować z rozmywaniem krawędzi i dodawaniem tekstur poprzez kontrolowane rozlewanie się farby.
Mokre na suchym: Nakładaj na suchą powierzchnię, aby uzyskać ostre krawędzie i wyraźne detale. Jest to szczególnie przydatne przy dodawaniu drobnych elementów, takich jak liście, włosy czy kontury.
Suche na suchym: To już etap ostatnich szczegółów i mocnych, intensywnych pociągnięć.
5. Stopniowanie kolorów
Każdą warstwę możesz wzbogacać przez stopniowe dodawanie intensywniejszych kolorów lub mieszanie nowych odcieni. Pamiętaj, że im więcej warstw, tym głębszy efekt kolorystyczny uzyskasz. Staraj się jednak nie przesadzić, aby uniknąć zmatowienia obrazu.
Przeładowanie daje efekt „wymęczenia” i czasem lepiej odłożyć pracę na później i jeszcze raz pomyśleć niż od razu dokładać kolejny szczegół czy kolor.
6. Kontrola przepływu wody
Ilość wody w pędzlu ma kluczowe znaczenie dla wyglądu warstwy. Przy zbyt dużej ilości wody kolory mogą się rozlewać, natomiast zbyt mała ilość sprawi, że farba będzie trudna do rozprowadzenia.
Uważaj także aby nie zrobić sobie „grzybów” – te pojawią się kiedy zbyt rozwodnioną farbę położysz na mokre podłoże (często zbyt mokre).
Zbyt szybkie nakładanie kolejnych warstw
Problem: Kolory się rozmywają, tworząc nieestetyczne plamy.
Rozwiązanie: Używaj suszarki lub cierpliwie czekaj, aż warstwa wyschnie. Testuj palcem, czy powierzchnia jest sucha, zanim nałożysz kolejną warstwę. Lepiej poczekać dłużej, niż zepsuć sobie pracę!
Brak przejrzystości
Problem: Obraz staje się „ciężki”, a kolory wyglądają matowo.
Rozwiązanie: Utrzymuj odpowiedni stosunek farby do wody. Lepiej dodać kolejną warstwę niż przesadzić z pigmentem. Unikaj także nadmiernego mieszania kolorów na papierze.
A przede wszystkim SPRAWDŹ PARAMETRY FARBY !!
Jeśli użyjesz kryjącej (opaque) farby nie oczekuj, że kolory będą się przenikać i że zobaczysz coś, co było pod spodem. Pamiętaj ! Kryjąca farba to ta która ma wypełniony kwadracik 😊 Transparentna- ta z pustym kwadracikiem !
Dodatkowo farby niskiej jakości – marketowe i nieznanych firm, szkolne – często są słabo napigmentowane, wypełnione np. kredą.
Powoduje to brak świetlistości, matowość, „ciężkość” czy brudny odcień farby. Najniższy pułap jakości farby dla akwarelisty to tzw farby studenckie i zahaczające o profesjonalne (niższa cena- dobra jakość: Winsor&Newton Cotman, Van Gogh, Sonnet, Rosa, Sennelier La Petite Aquarelle, Renesans Intense). Potem są farby profesjonalne (wyższa cena: QoR, Daniel Smith, Michael Harding, Aquarius Roman Szmal, Holbein, Sennelier, W&N Professional).
Zaniedbanie planowania kompozycji
Problem: Ostateczny efekt nie oddaje zamierzonego światła i cienia.
Rozwiązanie: Przygotuj wstępny szkic i rozważ użycie maskującego płynu, aby zachować najjaśniejsze obszary. Kompozycja jest kluczem do udanego obrazu. Nie bój się wymagania i rozkładania planu na wiele warstw- lepiej dołożyć kolejną z niewielką ilością szczegółów niż w jednej zrobić za dużo a potem żałować przeładowania kompozycji.
Jeśli nie masz pewności czy wszystko OK- nie rób na siłę, odłóz prace do przemyślenia i spróbuj skonsultować się ze swoim nauczycielem/bardziej zaawansowanym znajomym akwarelistą/ ludźmi na grupie akwarelowej. Ktoś zawsze da Ci uwagi !
Nadmierne poprawki
Problem: Próbując naprawić drobne błędy, nakładasz zbyt wiele warstw, co prowadzi do „zamazania” szczegółów i „zamęczenia” pracy.
Rozwiązanie: Zachowuj ostrożność przy poprawkach. Czasem warto zostawić drobne niedoskonałości, które dodają obrazowi charakteru. Do wymywania używaj bezwzględnie czystej wody i ręczników, a także odpowiednich, twardszych pędzli i np. drapaka.
Ćwiczenia na opanowanie warstwowania
1. Gradienty
Maluj paski kolorów, stopniowo wzmacniając pigment w kolejnych warstwach. Eksperymentuj z różnymi odcieniami i testuj, jak wpływają na siebie nawzajem.
Możesz także łączyć ze sobą dwa- trzy różne kolory i trenować robienie gładkich przejść.
Jeśli Twój papier akwarelowy jest kiepskiej jakości albo nie masz szerokiego, miękkiego pędzla – Twoje wysiłki i tak pójdą na marne. Dobry gradient = odpowiednie materiały + praktyka.
2. Cienie i głębia
Namaluj prosty kształt (np. kulę lub kubek) i dodawaj cienie warstwami, aby stworzyć wrażenie trójwymiarowości. Ćwiczenie to pomoże Ci zrozumieć, jak budować kontrasty i realistyczne efekty światłocienia.
3. Warstwy w krajobrazie
Stwórz obraz z wieloma planami, np. góry w tle, drzewa na środkowym planie i szczegóły na pierwszym planie. Każdy plan powinien być budowany kolejnymi warstwami, zaczynając od tła i przechodząc do szczegółów.
4. Eksperymenty z teksturą
Spróbuj używać soli, folii spożywczej lub gąbki do tworzenia unikalnych efektów w warstwach. Zobacz, jak różne techniki wpływają na ostateczny wygląd obrazu.
Lawowanie w malarstwie to technika polegająca na nakładaniu cienkich, półprzezroczystych warstw farby w celu uzyskania subtelnych efektów tonalnych, zmiany intensywności kolorów lub wzbogacenia faktury obrazu. Jest to metoda stosowana w różnych mediach, ale szczególnie popularna w akwareli, gdzie transparentność farb doskonale nadaje się do tworzenia delikatnych przejść kolorystycznych. Lawowanie w przeciwieństwie do warstwowania stosowane jest zwykle na początkowych etapach i dużych powierzchniach, a efekty są subtelniejsze niż przy warstwowaniu.
Kluczowe cechy lawowania:
• Cienkie warstwy: Farbę rozcieńcza się dużą ilością wody, aby uzyskać transparentną lub półprzezroczystą warstwę. Nie używa się farb kryjących.
• Budowanie głębi: Kolejne warstwy nakłada się stopniowo, pozwalając im wyschnąć, co tworzy wrażenie trójwymiarowości i subtelnych różnic kolorystycznych.
• Przezroczystość: Każda warstwa oddziałuje na poprzednią, ponieważ farba jest transparentna, dzięki czemu kolory mieszają się optycznie.
• Delikatne efekty: Lawowanie pozwala tworzyć miękkie, rozmyte przejścia i atmosferyczne tła.
• Kolorystyka: Bardzo często monochromatyczna lub składająca się z niewielkiej ilości kolorów.
LEKTURA BYŁA OWOCNA? WPADŁA NOWA WIEDZA? MOŻESZ ODWDZIĘCZYĆ SIĘ "KAWĄ" ABY BARDZIEJ CHCIAŁO MI SIĘ PRACOWAĆ NAD TEKSTAMI 🙂
Akwarela:
W akwareli lawowanie stosuje się do stopniowego wzmacniania kolorów i tworzenia cieni oraz głębi. Uzyskiwanie realistycznych efektów światłocienia to często także zasługa lawowania.
Farby olejne i akrylowe:
W tych technikach lawowanie polega na nakładaniu cienkich warstw półprzezroczystych farb (tzw. laserunków), które zmieniają ton i fakturę poprzednich warstw. W farbach olejnych do rozcieńczania używa się medium olejnego, a w akrylach wody lub specjalnych preparatów.
lustracja i grafika:Lawowanie znajduje zastosowanie także w technikach tuszu i gwaszu, gdzie rozwodniony tusz lub farba pozwalają na tworzenie subtelnych cieni i detali.
Jak wykonywać lawowanie?
Przygotowanie:
Rozcieńcz farbę wodą lub odpowiednim medium, aby uzyskać półprzezroczystą konsystencję.
Wybierz miękki pędzel, który dobrze rozprowadza farbę.
Nakładanie:
Nałóż farbę równomiernie na powierzchnię.
Pozwól warstwie całkowicie wyschnąć przed nałożeniem kolejnej.
Stopniowanie:
Każdą kolejną warstwę nakładaj z coraz większą ilością pigmentu, aby stopniowo wzmacniać kolor.
Lawowanie to wszechstronna i efektowna technika, która pozwala osiągnąć wrażenie delikatności, przestrzeni i światła w każdej pracy. Jej zastosowanie wymaga cierpliwości, ale efekty są tego warte! 😊
GŁÓWNE RÓŻNICE MIĘDZY LAWOWANIEM A WARSTWOWANIEM
Podsumowanie
Praca z warstwami to nie tylko technika, ale i sztuka łączenia cierpliwości z kreatywnością. Poprzez stopniowe nakładanie farby możesz stworzyć kompozycje pełne głębi i subtelnych detali. Pamiętaj, że kluczem jest cierpliwość, precyzja i otwartość na eksperymenty. Każda warstwa przybliża Cię do doskonałości w akwarelowym malarstwie!
Dzięki regularnej praktyce i eksperymentom nauczysz się w pełni wykorzystywać potencjał warstwowania. Nie bój się popełniać błędów — każda próba to krok w stronę mistrzostwa.