Tekst autorstwa 2 admina Inżynierii Akwarelowej- Jan Kowalski
**********
W czym jest problem – dlaczego te dwa pojęcia są dziś tak mylące?
W erze cyfrowej dystrybucji wiedzy i rozrywki coraz częściej słyszymy o dwóch pozornie prostych pojęciach: użytek osobisty i dostęp wieczysty. Są obecne w regulaminach sklepów internetowych, w ofertach kursów online, w opisach licencji na oprogramowanie i e-booki. Pojawiają się też w rozmowach między twórcami, użytkownikami i przedsiębiorcami. I choć na pierwszy rzut oka wydają się intuicyjne, w praktyce są źródłem ogromnej liczby nieporozumień.
Wielu użytkowników wierzy, że jeśli coś kupili – mają do tego pełne prawo. Inni zakładają, że „użytek osobisty” to po prostu „niezarabianie” na czymś, więc można się dzielić, kopiować i przesyłać dalej, dopóki nie czerpie się z tego zysku. Jeszcze inni są przekonani, że „dostęp wieczysty” to trwała gwarancja, że zakupiona treść będzie dostępna zawsze, niezależnie od okoliczności. Wszystkie te założenia są częściowo prawdziwe – i jednocześnie całkowicie błędne.
Pojęcia te funkcjonują na pograniczu prawa autorskiego, marketingu i oczekiwań konsumenckich. Są formułowane nie tylko w języku prawnym, ale też emocjonalnym – jako obietnice, które mają uspokajać kupujących. Problem zaczyna się w momencie, gdy użytkownik próbuje z tych pojęć wyciągnąć realne wnioski i podejmuje działania: udostępnia kurs znajomym, nagrywa filmik z wykorzystaniem kupionych materiałów, publikuje własną wersję cudzej pracy. Wtedy okazuje się, że granica „legalności” i „uczciwości” nie jest tam, gdzie się ją sobie wyobrażało.
Jak zmienił się sposób konsumpcji wiedzy i treści cyfrowych?
Jeszcze 20 lat temu zakup książki oznaczał fizyczny przedmiot – mogłeś go pożyczyć, odsprzedać, zostawić w testamencie. Film na płycie DVD należał do ciebie w pełni – o ile nie łamałeś prawa, mogłeś go oglądać dowolnie, także po 10 czy 20 latach. Program komputerowy był dostarczany na nośniku i instalowany lokalnie – nie było potrzeby ciągłego połączenia z Internetem ani zatwierdzania zmian regulaminu co kilka miesięcy.
Dziś dominują modele cyfrowe, subskrypcyjne, platformowe. Zamiast książki – plik PDF lub e-book zabezpieczony DRM. Zamiast filmu – dostęp online, często tylko czasowy. Zamiast programu – dostęp do aplikacji w chmurze, wymagający stałej autoryzacji. To samo dotyczy kursów online, baz danych, materiałów szkoleniowych czy nawet... muzyki i zdjęć.
To oznacza, że nie posiadasz fizycznie tego, co kupujesz – kupujesz dostęp, a nie rzecz. W efekcie wiele tradycyjnych pojęć przestaje działać – a z nimi i część twoich praw jako konsumenta.
Na przykład:
• Nie możesz już po prostu „pożyczyć” kursu znajomemu, tak jak kiedyś książki.
• Nie masz gwarancji, że za 5 lat twoje konto nadal będzie aktywne, jeśli platforma zniknie.
• Nawet jeśli zapłaciłeś raz, nie oznacza to automatycznie prawa do lokalnej kopii ani do wykorzystania treści poza platformą.
• Co więcej – regulaminy mogą zmieniać się w trakcie trwania „wieczystej” licencji.
Ten nowy sposób konsumpcji treści zmienia relację między twórcą, pośrednikiem a użytkownikiem. Coraz więcej decyzji zapada poza tobą – to platforma decyduje, co możesz, a czego nie. Ty dostajesz wyłącznie prawo „do dostępu” – który może być zmieniony, cofnięty albo ograniczony.
Dlatego zrozumienie różnic między użytkiem osobistym a dostępem wieczystym staje się dziś nie tylko przydatne – ale wręcz konieczne, by uniknąć rozczarowania lub odpowiedzialności prawnej.
Co obiecują sprzedawcy, a czego nie gwarantują?
Hasła takie jak „dożywotni dostęp”, „bez ograniczeń”, „kupujesz raz i masz na zawsze” działają na wyobraźnię. Brzmią jak prawo własności. Klient odnosi wrażenie, że nabywa coś trwałego – jak książkę na półce, płytę w szafie czy program na dysku. W rzeczywistości jednak za tymi hasłami bardzo często nie stoją żadne konkretne gwarancje.
Dlaczego?
Bo w większości przypadków „dożywotni dostęp” oznacza tylko tyle, że:
• tak długo, jak platforma działa, masz konto z przypisanym dostępem,
• tak długo, jak nie złamiesz regulaminu, możesz korzystać z treści,
• tak długo, jak nie zmieni się polityka firmy, wszystko będzie działać tak, jak na początku.
To „tak długo jak…” oznacza warunkowość, której często nie jesteśmy świadomi. Nie ma ustawowej definicji „dostępu wieczystego”. Nie jest to prawo własności – to czasowo nieokreślone pozwolenie na korzystanie z czegoś, ale w ramach warunków określanych przez dostawcę.
Co więcej – sprzedawcy bardzo rzadko wskazują, że:
• nie gwarantują dostępu offline,
• mogą zamknąć platformę bez zapewnienia kopii treści,
• mogą zmienić regulamin bez twojej zgody (a jej brak = utrata dostępu),
• mogą technicznie zablokować twoje konto bez uprzedzenia (np. przy podejrzeniu złamania zasad).
Czy to znaczy, że oszukują? Niekoniecznie. Ale bardzo często wykorzystują marketingową mgłę, by sprzedać ci coś, co psychologicznie brzmi jak własność, a prawnie nią nie jest.
Granica między produktem a usługą została rozmyta – a większość klientów nie jest świadoma, że kupili tylko czasowy dostęp, a nie trwały zasób.
Zarówno osoby prywatne, jak i przedsiębiorcy, kupują „wieczysty dostęp”, spodziewając się pełnej kontroli nad materiałem. A potem dowiadują się, że nie mogą pobrać plików, że ich konto zostało zawieszone, że kurs znika, bo twórca zmienia platformę. To rozczarowanie nie wynika z ich winy – tylko z braku jasnej, powszechnie rozumianej definicji.
1. Użytek osobisty
W polskim porządku prawnym podstawę użytku osobistego stanowi art. 23 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z jego brzmieniem:
„Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego.”
Przepis ten wprowadza wyjątek od ogólnej zasady, że twórca ma wyłączne prawo do korzystania ze swojego dzieła i rozporządzania nim. Użytek osobisty pozwala zatem, w określonych warunkach, korzystać z cudzego utworu bez konieczności uzyskiwania zgody i bez uiszczania opłat licencyjnych.
Kluczowe warunki:
1. Utwór musi być wcześniej legalnie rozpowszechniony.
Nie można powoływać się na użytek osobisty, jeśli materiał został pozyskany nielegalnie (np. z pirackiego źródła, nieautoryzowanego wycieku, nagrania spektaklu bez zgody organizatorów). Użytek osobisty nie działa w próżni – korzystasz tylko z tego, co legalnie trafiło do obiegu.
2. Cel wykorzystania musi być osobisty.
Oznacza to, że działanie nie może mieć charakteru zarobkowego, promocyjnego, ani publicznego. Nie możesz np. wykorzystać fragmentu cudzego filmu w materiale na YouTube, nawet jeśli film ma status „niepubliczny”, jeśli zamierzasz promować nim swój kanał lub działalność.
3. Krąg odbiorców musi być ograniczony.
Zgodnie z doktryną i orzecznictwem, za „najbliższy krąg” uznaje się osoby pozostające z korzystającym w relacji rodzinnej, przyjacielskiej lub towarzyskiej. Obejmuje to domowników, partnerów, dzieci, rodziców, bliskich znajomych. Nie obejmuje kolegów z pracy, uczelni, klientów ani „znajomych z Internetu”.
Co obejmuje użytek osobisty?
• tworzenie kopii plików (muzyki, e-booków, zdjęć) na własny użytek,
• odtwarzanie filmów, podcastów czy audiobooków w domu, w zamkniętym gronie,
• drukowanie fragmentów tekstów do nauki lub pracy osobistej,
• tworzenie dzieł zależnych wyłącznie do prywatnych celów (np. fanart, remiks do ćwiczeń, przeróbka scenariusza do nauki języka).
A co mówi prawo unijne?
Na poziomie Unii Europejskiej kwestie dozwolonego użytku regulują m.in. Dyrektywa 2001/29/WE oraz nowa Dyrektywa DSM (2019/790). Państwa członkowskie mają obowiązek zapewnienia wyjątków dla celów:
• prywatnego użytku,
• edukacyjnych (w ograniczonym zakresie),
• krytyki, recenzji i parodii,
• celów archiwalnych i badawczych.
Użytek osobisty funkcjonuje więc w całej UE – ale zakres może się różnić w szczegółach, zależnie od kraju. Polska implementacja jest jedną z bardziej restrykcyjnych – szczególnie pod względem „kręgu bliskich osób” i braku automatycznego prawa do kopiowania całych utworów, nawet jeśli są zakupione.
Uwaga: wyjątki nie oznaczają dowolności
To, że użytek osobisty stanowi wyjątek w prawie, nie oznacza, że można się na niego powołać automatycznie. Jest to wyjątek ściśle interpretowany. Jeżeli twoje działania wykraczają poza jego granice – np. wysyłasz cudzy e-book znajomym na Messengerze, wrzucasz PDF na dysk Google udostępniony klasie, odtwarzasz muzykę w salonie kosmetycznym – wtedy nie chroni cię już art. 23, tylko zaczynasz działać bezprawnie.
Co wolno robić (lista + przykład w edukacji, IT, sztuce)
Prawo nie mówi wprost, co konkretnie „wolno”, ale praktyka oraz orzecznictwo pozwalają wskazać typowe przypadki, które mieszczą się w granicach dozwolonego użytku osobistego. Oto najbardziej istotne działania, które użytkownicy prywatni – nieinstytucjonalni – mogą podejmować legalnie, o ile spełnione są warunki omówione wcześniej (czyli: utwór został legalnie rozpowszechniony, działanie nie ma charakteru publicznego, nie zarabiamy na nim i dotyczy najbliższego kręgu towarzyskiego).
✅ Co wolno?
• Skopiować e-booka lub plik PDF na własny czytnik, komputer, telefon – nawet kilka urządzeń, o ile używa ich ta sama osoba (lub domownicy).
• Zgrać muzykę z legalnego źródła (np. z płyty CD) i odsłuchiwać ją prywatnie, także na różnych urządzeniach (np. samochodowym pendrive’ie).
• Wydrukować fragment książki lub artykułu naukowego, aby móc czytać go offline lub notować na nim w celach osobistych.
• Stworzyć kolaż lub pracę inspirowaną cudzym dziełem (np. w stylu danego artysty), ale bez publikowania i bez komercyjnego użycia.
• Udostępnić bliskiej osobie link lub plik (np. film edukacyjny z legalnej platformy), o ile jest to jednorazowe i w obrębie relacji osobistej.
• Odtworzyć film, piosenkę lub wykład we własnym domu, w obecności domowników lub przyjaciół, bez pobierania opłat i bez nagłośnienia publicznego.
📚 Przykład z edukacji
Studentka prawa kupuje drogi e-book z podręcznikiem do prawa karnego. Chce pomóc koleżance, która nie ma pieniędzy, więc udostępnia jej cały plik. Czy to legalne?
➡ Nie. Choć intencje są dobre, udostępnienie wykracza poza użytek osobisty. Studentka może używać pliku sama, może ewentualnie przeczytać fragment koleżance w bibliotece, ale nie powinna kopiować i udostępniać całości. Użytek osobisty nie uprawnia do przekazywania treści dalej, nawet bez zysku.
💻 Przykład z branży IT
Programista zgrywa fragment kodu z legalnie opublikowanego repozytorium open-source, aby przećwiczyć jego działanie offline. Nie publikuje go nigdzie, tylko modyfikuje lokalnie i testuje.
➡ Tak, to dozwolony użytek osobisty. O ile nie rozpowszechnia go ani nie wykorzystuje komercyjnie, może swobodnie uczyć się na takim materiale.
🎨 Przykład z twórczości artystycznej
Ilustratorka ćwiczy malowanie cyfrowe, tworząc rysunki inspirowane stylem konkretnego artysty. Nie publikuje ich, trzyma tylko w prywatnym folderze i analizuje jako warsztat.
➡ To także legalne. Użytek osobisty chroni prawo do prywatnego eksperymentowania i nauki, o ile efekty nie są publicznie udostępniane lub sprzedawane.
Czego nie wolno, mimo że wielu tak robi (złudzenia i błędy)
W praktyce to właśnie błędne rozumienie użytku osobistego najczęściej prowadzi do naruszeń prawa autorskiego – nie z chęci kradzieży, lecz z nieświadomości. Użytkownicy zakładają, że skoro nie sprzedają treści, to mogą z nimi robić, co chcą. Tymczasem brak zysku nie oznacza jeszcze legalności, a „prywatne użycie” nie zawsze mieści się w granicach użytku osobistego. Oto najczęstsze złudzenia:
❌ „Udostępniam tylko znajomym z grupy – to niepubliczne”
Błąd: „Znajomi z grupy” na Messengerze, Discordzie czy Google Drive nie tworzą „najbliższego kręgu towarzyskiego” w rozumieniu prawa. Użytek osobisty nie obejmuje takich zbiorowych, nieformalnych środowisk – nawet jeśli są zamknięte i niekomercyjne. Jeśli ktoś z grupy udostępni dalej plik, naruszenie prawa już się rozprzestrzenia – i ty też ponosisz odpowiedzialność.
❌ „Przerobiłem, więc to już nie oryginał”
Błąd: Przeróbka, kolaż, remix, zmiana formatu (np. z e-booka na audiobook) nie likwiduje ochrony prawnej oryginału. Tworząc dzieło zależne na bazie cudzego utworu, nadal potrzebujesz zgody twórcy – chyba że to czysto prywatna praca, nieudostępniana nigdzie.
❌ „Wrzuciłem tylko na YouTube jako prywatny film”
Błąd: Nawet prywatny filmik (niewidoczny publicznie) opublikowany na platformie, która nie jest wyłącznie twoim nośnikiem prywatnym (np. YouTube, Vimeo, Google Drive), może być uznany za naruszenie majątkowych praw autorskich. To, że link jest ukryty, nie znaczy, że nie doszło do rozpowszechnienia.
❌ „Nie zarabiam, więc to nie piractwo”
Błąd: Komercyjność nie jest warunkiem nielegalności. Możesz naruszyć prawo autorskie nawet działając nieodpłatnie – np. rozdając cudze pliki, organizując pokazy filmów z Netflixa w domowym klubie dyskusyjnym, kopiując podręcznik dla całej grupy studentów. W takich przypadkach nielegalność wynika z naruszenia praw twórcy, nie z faktu osiągania zysku.
❌ „Ktoś mi wysłał – to legalne”
Błąd: To, że ktoś inny przesłał ci plik, nie oznacza, że masz prawo z niego korzystać. Jeśli ta osoba nie miała prawa go udostępnić, ty również nie masz prawa go używać. Prawo działa w łańcuchu – naruszenie po stronie nadawcy ciągnie za sobą skutki dla odbiorcy, zwłaszcza jeśli wiesz (lub powinieneś wiedzieć), że źródło jest nielegalne.
❌ „Używam w prezentacji – to edukacja”
Błąd: Prezentacja zawierająca cudze treści, która trafia poza twoje urządzenie (np. na dysk Google, do grupy studenckiej, na forum), nie jest już automatycznie objęta użytkiem osobistym. Jeśli chcesz wykorzystywać materiały w edukacji publicznej, musisz spełnić dodatkowe warunki użytku edukacyjnego (art. 27 i 29 ustawy) – to inny wyjątek, o węższym zakresie.
❌ „Wszyscy tak robią”
Błąd: Powszechność naruszenia nie oznacza, że jest ono legalne. Argument „wszyscy ściągają, wszyscy wrzucają PDF-y” nie działa w sądzie ani w kontaktach z twórcami. Jeśli sprawa trafi do właściciela praw – albo np. do administratora platformy – możesz stracić konto, reputację lub ponieść konsekwencje finansowe.
Użytek osobisty to nie jest zielone światło do wszystkiego. To wyjątkowe prawo użytkownika – ale ograniczone, precyzyjne i w pełni formalne. Niewiedza o granicach tego wyjątku nie chroni przed odpowiedzialnością.
Granica prywatności: co to znaczy „najbliższe otoczenie”?
Wielu użytkowników traktuje sformułowanie „dla siebie i bliskich” bardzo szeroko. W rzeczywistości jednak prawo autorskie rozumie pojęcie „najbliższego kręgu” w sposób znacznie bardziej ograniczony – a rozciąganie tej definicji prowadzi prosto do naruszeń.
Zgodnie z interpretacją doktryny oraz orzecznictwem sądów, najbliższy krąg to osoby, z którymi łączy cię trwała, osobista relacja oparta na zaufaniu, emocjonalnym związku i życiu prywatnym.
Oznacza to:
• członków rodziny mieszkających razem (rodzice, dzieci, partnerzy, małżonkowie),
• osoby pozostające w bliskiej relacji emocjonalnej (np. długoletni przyjaciel, partner nieformalny),
• wyjątkowo – osoby spotykane regularnie w warunkach prywatnych (np. przyjaciel domu, stały współlokator).
Nie obejmuje to:
• grup z mediów społecznościowych,
• forum internetowego, nawet zamkniętego,
• uczelni, klasy, zespołu pracowniczego,
• subskrybentów newslettera czy kanału na YouTube,
• „koleżanek i kolegów” z szerokiego kontaktu zawodowego lub hobbystycznego.
🔍 Dlaczego to takie ważne?
Ponieważ przekazanie komuś pliku, filmu, piosenki czy e-booka pod pretekstem „prywatnej przysługi” nie jest legalne, jeśli ta osoba nie należy do twojego najbliższego kręgu. To nie jest kwestia emocji, lecz konkretnej relacji prawnej. Powoływanie się na „przyjaciela z grupy facebookowej”, „znajomego z LinkedIna” czy „dawnego kolegę z klasy” w kontekście dozwolonego użytku osobistego – nie przejdzie. To nie są osoby, które prawo rozumie jako „bliskie”.
🧾 Co mówi sąd?
W jednym z orzeczeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 r., I CSK 445/09) podkreślono, że:
„Zakres osobistego użytku prywatnego nie może być interpretowany rozszerzająco i obejmuje wyłącznie osoby pozostające z korzystającym w stałym związku emocjonalnym lub rodzinnym. Sam fakt braku odpłatności nie czyni przekazu legalnym.”
To oznacza, że przekazanie e-booka siostrze – tak.
Udostępnienie tej samej treści znajomym z kursu online – nie.
💡 Rady praktyczne:
Jeśli nie masz z kimś relacji, w której dzielicie prywatne życie, nie przekazuj mu utworów.
Jeśli nie jesteś pewien, czy coś jest już publiczne, nie ryzykuj – użytek osobisty kończy się w momencie udostępnienia poza dom.
Zawsze pytaj: czy ta osoba dostałaby ode mnie dostęp, gdyby nie było internetu? – jeśli odpowiedź brzmi „nie”, to zapewne nie jest najbliższe otoczenie.
Przykład 1: Nauczyciel i użytek osobisty – gdzie kończy się „dla uczniów”?
Wyobraźmy sobie nauczycielkę języka polskiego w liceum, która kupiła e-book z opracowaniami lektur. Korzysta z niego do przygotowania lekcji. Chce też podzielić się fragmentami z uczniami – np. wrzucając PDF na dziennik elektroniczny albo przesyłając tekst przez Messengera klasy. Czy może to zrobić?
🔍 Teoretycznie: edukacja = dobro publiczne.
Ale prawo autorskie widzi to inaczej.
Nauczyciel jako osoba prywatna ma prawo korzystać z zakupionych materiałów w ramach użytku osobistego – np. może:
• przeczytać fragment e-booka uczniom na lekcji,
• przygotować na jego podstawie prezentację lub notatki,
• zacytować fragment w zadaniu domowym czy kartkówce.
ALE:
nie może wrzucać oryginalnego pliku (nawet częściowo) do dziennika, maila, dysku wspólnego czy na grupę klasową.
Dlaczego?
Bo uczniowie nie są jego „najbliższym otoczeniem” w rozumieniu prawa autorskiego. Są grupą odbiorców – uczestnikami zajęć. Relacja edukacyjna, nawet bliska i niekomercyjna, nie jest wystarczająca, by chronić się przepisem o użytku osobistym.
🧾 Czyli co wolno?
• Przerobić treść na własne słowa i udostępnić jako opracowanie.
• Pokazać treść „na żywo” podczas lekcji.
• Cytować fragmenty zgodnie z zasadą prawa cytatu (z podaniem źródła).
• Wykorzystać grafikę do omówienia, ale nie do dalszej redystrybucji.
❌ Czego NIE wolno?
• Przesyłać pliku PDF do uczniów.
• Udostępniać materiałów z kursu online (nawet z własnego konta).
• Kopiować podręczników i zamieszczać ich skanów online.
• Zgrywać audiobooka i wysyłać go klasie – nawet jednorazowo.
⚠️ Uwaga praktyczna:
Szkoły powinny kupować licencje instytucjonalne lub korzystać z zasobów objętych wolnymi licencjami (Creative Commons, domena publiczna). Nauczyciel nie może „prywatnie” kopiować materiałów, nawet z dobrymi intencjami. Dla prawa liczy się sposób użycia – nie serce.
Przykład 2: Twórca AI trenujący model na cudzych grafikach – gdzie kończy się prywatny eksperyment, a zaczyna naruszenie prawa?
Wyobraźmy sobie grafika, który hobbystycznie trenuje model AI (np. w Stable Diffusion lub własnej wersji LoRA), wykorzystując setki ilustracji znalezionych w internecie – z ArtStation, Behance, DeviantArt czy Pinterest. Robi to w domu, na prywatnym komputerze. Twierdzi, że nie zarabia – to tylko „dla nauki”.
Czy jego działania mieszczą się w ramach dozwolonego użytku osobistego?
🔍 Teoretycznie: tak, dopóki nie wychodzi „na zewnątrz”
W polskim i unijnym prawie autorskim użytek osobisty obejmuje działania, które:
• są przeznaczone wyłącznie na potrzeby własne lub najbliższych znajomych,
• nie skutkują publikacją, sprzedażą ani udostępnieniem,
• nie łamią zabezpieczeń technicznych (DRM),
• nie prowadzą do masowego kopiowania lub klonowania twórczości.
Zatem:
✅ Można trenować AI na cudzych obrazach w prywatnym środowisku – do nauki, eksperymentów, testów.
❌ Ale już:
• publikowanie efektów,
• wrzucanie wygenerowanych prac do portfolio,
• komercjalizacja wyników (np. wydruk, NFT, sprzedaż),
• trenowanie modelu „w stylu” konkretnego artysty i podpisywanie go jego nazwiskiem lub tagiem
– wykracza poza dozwolony użytek i może naruszać majątkowe oraz osobiste prawa autorskie.
⚖️ Co mówią sądy i eksperci?
Choć sprawy AI dopiero zaczynają trafiać do sądów, kilka zasad już się klaruje:
• Trenowanie modelu to przetwarzanie danych, nie publikacja – ale… jeśli dane wejściowe zawierają chronione utwory, a model „zapamięta” styl czy fragmenty, to można mówić o pośrednim naruszeniu.
• Publikowanie efektów to już zupełnie inna sytuacja. Jeśli wygenerowana grafika „przywołuje” styl konkretnego autora, może to być uznane za naruszenie prawa do integralności i wizerunku twórczości.
• W UE obowiązuje zasada „rozsądnego wykorzystania” – oznacza to, że nawet prywatne działania mogą być zakwestionowane, jeśli prowadzą do nieautoryzowanego rozpowszechniania stylu lub estetyki konkretnego autora.
🧪 Przykłady graniczne:
• Trenujesz model na rysunkach z internetu i generujesz postać przypominającą dzieło mangaki – zachowujesz to w prywatnym folderze → OK.
• Pokazujesz ten model na Twitterze jako „własny styl” → nie OK.
• Sprzedajesz koszulki z AI grafiką, która wygląda jak zrobiona przez konkretnego twórcę → wyraźne naruszenie.
• Wrzucasz na Instagram wygenerowany obraz z dopiskiem „sztuczna inteligencja w stylu Hajime Sorayamy” → możliwe naruszenie osobistych praw autorskich.
❗ Różnica między trenowaniem a publikacją:
W dozwolonym użytku chodzi o to, czego nie pokazujesz. Sztuczna inteligencja – nawet prywatna – staje się narzędziem naruszenia prawa dopiero wtedy, gdy jej efekty trafiają do innych ludzi. Prawa autorskie działają nie tylko wobec tego, co kopiujesz, ale też wobec tego, co przypomina oryginał – styl, klimat, atmosfera.
Przykład 3: Freelancer korzystający z materiału stockowego w portfolio – czy to jeszcze użytek osobisty?
Załóżmy, że grafik-freelancer wykupił zdjęcia i ikony z popularnego banku grafik (np. Adobe Stock, Envato Elements, Freepik Premium) i użył ich do stworzenia wizualizacji produktu, który zrealizował dla klienta. Teraz chce pokazać ten projekt w swoim publicznym portfolio – na Behance, własnej stronie lub LinkedIn.
Wydaje się to naturalne – każdy profesjonalista chce pokazać swoje umiejętności. Ale czy takie działanie nadal mieści się w ramach dozwolonego użytku osobistego?
📌 Kluczowa zasada: to już nie jest użytek osobisty, tylko ponowne wykorzystanie komercyjne
W prawie autorskim oraz w regulaminach licencji stockowych „użytek osobisty” oznacza wyłącznie:
• prywatne, niepubliczne korzystanie z utworu,
• brak udostępniania osobom trzecim,
• brak celów promocyjnych i komercyjnych.
Tymczasem portfolio – nawet jeśli dostępne bezpłatnie – pełni funkcję marketingową: buduje wizerunek, przyciąga klientów, stanowi część działalności zarobkowej freelancera. Tym samym automatycznie wchodzi w obszar publicznego użytku – nieobjętego dozwolonym użytkiem osobistym.
🔍 Co na to licencje?
Większość licencji stockowych (np. Standard License Freepik, Adobe Standard License) nie pozwala na redystrybucję ani publikację grafik bez przetworzenia lub modyfikacji. Ale nawet modyfikacja nie wystarczy, jeśli:
• źródłowy plik (np. ikona, tekstura) pozostaje rozpoznawalny,
• nie został użyty w kontekście jasno oznaczonym jako „projekt klienta”,
• grafika stockowa jest osią projektu, a nie jego dodatkiem.
W przypadku portfolio publikowanego publicznie konieczna jest często licencja rozszerzona lub explicite zgoda na użycie w materiałach promocyjnych.
🧪 Przykłady sytuacji:
• Freelancer używa stockowego mockupu telefonu, by pokazać zaprojektowaną przez siebie aplikację → możliwe, ale zależy od licencji. W Adobe Stock to wymaga modyfikacji i nie może być „sam mockup”.
• Grafik pokazuje logo klienta zaprezentowane na tełach stworzonych ze stockowych tekstur → jeśli tło jest wyraźne i stockowe, może to być problem.
• Designer korzysta ze stockowego zdjęcia jako głównego elementu plakatu i wrzuca całość do Behance → to nie jest już dozwolony użytek osobisty – to redystrybucja utworu w celach promocyjnych.
• Twórca 3D publikuje model zbudowany na podstawie zdjęć z Unsplash (CC0) → w porządku, ale tylko jeśli źródło pozwala na komercyjne użycie i brak wymogu przypisania autorstwa.
⚠️ Freelancer = osoba publicznie działająca
Portfolio twórcy – nawet niedochodowe – nie jest traktowane jak „prywatny zbiór prac”, lecz jako część działalności zawodowej. Tym samym:
• użycie stockowych elementów musi być zgodne z licencją,
• użytek osobisty już nie obowiązuje,
• nie wolno zakładać, że „bo to moje, więc mogę”.
Dla freelancerów najlepszą praktyką jest:
• albo użycie stocków zgodnie z licencją rozszerzoną (jeśli mają na to budżet),
• albo całkowita rezygnacja z publikowania prac zbudowanych na cudzych zasobach, jeśli nie mają pełnej zgody na redystrybucję.
Przykład 4: Dziecko i aplikacja edukacyjna – czy „rodzinny dostęp” naprawdę obejmuje całą rodzinę?
Załóżmy, że rodzic kupuje aplikację edukacyjną na tablecie – np. kurs matematyki, fiszki językowe, program do nauki kodowania czy interaktywny atlas. Chce, by z aplikacji korzystało jego dziecko. Albo – co równie częste – chce ją udostępnić dwójce lub trójce dzieci w domu. Brzmi niewinnie? W końcu to jedna rodzina, jeden tablet, jeden dom.
Ale właśnie tutaj pojawia się zderzenie między intuicją użytkownika a literalnym brzmieniem licencji.
👪 „Rodzinny dostęp” – co to właściwie znaczy?
Wielu producentów aplikacji lub kursów online używa sformułowań typu:
• „Do użytku domowego”
• „Dla całej rodziny”
• „Jedna licencja – kilka dzieci”
Problem w tym, że nie istnieje żadna jednolita definicja „użytku rodzinnego”. A regulaminy i licencje często mówią coś innego niż folder reklamowy. Przykłady:
• Niektóre aplikacje (np. Duolingo, Babbel) oferują „plany rodzinne” – ale tylko dla 4–6 kont, każde z osobnym e-mailem i hasłem, i każde do użytku indywidualnego.
• Wiele kursów online – mimo że logują się przez przeglądarkę – mają w regulaminie zapis „do użytku jednej osoby fizycznej”. Udostępnienie hasła członkowi rodziny może naruszać licencję.
• Niektóre aplikacje (np. premium z Google Play) uznają, że zakup na jednym koncie oznacza prawo do instalacji na urządzeniach powiązanych z tym samym ID – ale nie do udostępniania znajomym, nawet jeśli mieszkają w tym samym domu.
🧩 Czy to naprawdę problem?
Dla przeciętnego rodzica – prawdopodobnie nie. Nikt nie sprawdza, kto z domowników używa aplikacji na wspólnym tablecie. Ale w sytuacji sporu prawnego, reklamacji, publikacji recenzji lub prób zwrotu:
• producent może zażądać dowodu, że tylko jedna osoba korzystała z aplikacji (lub że konta były zgodnie skonfigurowane),
• udostępnienie loginu kilku dzieciom może zostać uznane za złamanie licencji,
• jeśli dziecko zapisuje dane (np. rozwiązuje quizy, zdobywa odznaki) i konto zostanie zablokowane za „dzielenie się dostępem”, nie ma prawnej podstawy do roszczeń.
👨🏫 Co z nauczycielami lub edukatorami domowymi?
Jeszcze bardziej skomplikowana jest sytuacja, gdy:
• nauczyciel kupuje aplikację edukacyjną i chce udostępnić ją kilku uczniom,
• rodzic edukujący domowo dzieci korzysta z tej samej aplikacji na kilku urządzeniach.
W takiej sytuacji najczęściej należy wykupić licencję edukacyjną lub klasową, bo:
• standardowa licencja najczęściej obejmuje jednego użytkownika (nawet jeśli nie ma hasła),
• instalacja aplikacji na kilku urządzeniach z różnymi użytkownikami może być śledzona przez serwer licencyjny.
💬 A co z moralnym argumentem?
Rodzice często mówią: „Skoro kupiłem aplikację, mogę ją pokazać dzieciom”. To naturalne myślenie. Ale prawo autorskie nie działa jak przedmioty fizyczne – kupienie książki nie oznacza prawa do jej kopiowania. Tak samo: zakup aplikacji nie oznacza prawa do dowolnego jej pokazywania innym – nawet dzieciom.
Najlepszym rozwiązaniem jest:
• sprawdzić dokładnie regulamin,
• jeśli aplikacja pozwala na „dostęp rodzinny” – utworzyć osobne profile dla każdego dziecka,
• jeśli nie – korzystać wspólnie, ale świadomie łamiąc regulamin (i liczyć się z ryzykiem),
• lub napisać do twórców z pytaniem o formalne rozszerzenie licencji.
2. Dostęp wieczysty
Co to naprawdę znaczy i czego NIE znaczy?
„Dostęp wieczysty” to jedno z najbardziej chwytliwych haseł marketingowych w świecie kursów online, szkoleń, e-booków i aplikacji edukacyjnych. Obiecuje coś bardzo konkretnego: raz płacisz – i masz dostęp na zawsze. Brzmi uczciwie. Brzmi atrakcyjnie. Brzmi... zbyt dobrze?
Zanim jednak klient kliknie „kupuję”, warto zrozumieć, co naprawdę oznacza „wieczysty dostęp” w kontekście prawa, praktyki biznesowej i technologii – a czego nigdy nie oznaczał, nawet jeśli marketing sugeruje coś innego.
🧩 Co (często) oznacza „dostęp wieczysty”?
• Brak abonamentu – użytkownik płaci raz, a nie co miesiąc czy co rok.
• Brak ograniczenia czasowego ze strony produktu – kurs nie wygasa automatycznie po 30 dniach, jak to bywa przy subskrypcji.
• Możliwość powrotu do materiału dowolną liczbę razy – dopóki istnieje infrastruktura pozwalająca na jego odtworzenie.
• Obietnica sprzedawcy, że klient nie będzie zmuszany do kolejnych opłat za ten sam materiał.
To wszystko wydaje się uczciwe – i w wielu przypadkach tak właśnie działa. Problemy pojawiają się dopiero wtedy, gdy zestawimy to z rzeczywistością technologiczną i prawną.
❌ Czego „wieczysty dostęp” NIE oznacza?
1. Nie oznacza gwarancji istnienia serwera
Większość kursów online znajduje się na zewnętrznych platformach – Thinkific, Teachable, Kajabi, Moodle lub własnych CMS-ach. To oznacza, że:
• jeżeli firma zamyka platformę (np. kończy działalność),
• jeżeli hosting zostaje przerwany (np. przez konflikt, nieopłacenie lub bankructwo),
• jeżeli kurs zostaje usunięty (np. z powodu rebrandingu, skargi, konfliktu z twórcą),
„wieczysty dostęp” kończy się z dnia na dzień. Nie ma tu żadnej ochrony użytkownika – chyba że pobrał materiały na dysk (a nie zawsze ma taką możliwość).
2. Nie oznacza prawa do pobrania materiałów
Niektóre platformy umożliwiają pobranie materiałów (np. PDF-y, wideo, notatki) na lokalny dysk. Inne – nie. W wielu przypadkach:
• wideo można tylko streamować,
• pliki są zabezpieczone DRM, a próba pobrania grozi złamaniem regulaminu,
• kursy mają wewnętrzne mechanizmy śledzenia – np. blokują dostęp po zbyt wielu logowaniach z różnych urządzeń.
Czyli nawet jeśli zapłacisz raz, to nie masz prawa do kopii lokalnej, chyba że jest to wyraźnie zapisane w regulaminie. Bez tego – jesteś zależny od zewnętrznej platformy.
3. Nie oznacza prawa do aktualizacji
Twórcy często aktualizują kursy – dodają nowe lekcje, poprawiają błędy, dostosowują materiały do zmian w technologii czy prawie. Ale:
• kupując kurs w modelu „dostęp wieczysty”, kupujesz tylko to, co zostało dostarczone w chwili zakupu,
• twórca nie ma obowiązku zapewniania aktualizacji,
• nowe wersje kursu (np. „edycja 2025”) mogą być sprzedawane osobno – i wieczysty dostęp nie oznacza automatycznego dostępu do nich.
4. Nie oznacza prawa do udostępnienia dalej
Wielu klientów błędnie zakłada, że skoro mają dostęp „na zawsze”, to mogą:
• pokazywać kurs znajomym,
• puszczać nagrania uczniom w klasie,
• dzielić się materiałami z rodziną.
Tymczasem regulaminy najczęściej mówią jasno: dostęp wieczysty przysługuje konkretnemu użytkownikowi i nie podlega dzieleniu.
Czy wieczysty dostęp to umowa licencyjna, czy marketing?
Hasło „dostęp wieczysty” bardzo rzadko oznacza precyzyjne, jednoznaczne zobowiązanie prawne. Znacznie częściej jest to zwrot marketingowy, który ma budować zaufanie i poczucie bezpieczeństwa klienta – bez realnego zabezpieczenia tych oczekiwań w formie umowy licencyjnej.
🔍 Czy „dostęp wieczysty” to licencja?
Formalnie rzecz biorąc, dostęp wieczysty do kursu, pliku czy zasobu cyfrowego powinien być określony jako licencja niewyłączna, bezterminowa, nieprzenaszalna, przyznana użytkownikowi końcowemu. Taki zapis może pojawić się w regulaminie albo w osobnym dokumencie.
W praktyce jednak:
• większość platform nie oferuje formalnej umowy licencyjnej – zamiast tego masz checkbox „akceptuję regulamin”,
• zapisy regulaminowe często zastrzegają możliwość zmian w ofercie, usunięcia treści lub cofnięcia dostępu bez wcześniejszego powiadomienia,
• brak formalnej umowy oznacza, że kupujący nie ma realnego prawa egzekwować „wieczystości”, poza ewentualnym roszczeniem konsumenckim (co też bywa trudne w przypadku firm zagranicznych).
🎯 Co mówi prawo?
W polskim i unijnym porządku prawnym, dostęp do treści cyfrowych może być objęty:
• umową sprzedaży (np. e-booka) – wtedy użytkownik otrzymuje trwałą kopię;
• umową licencyjną (np. dostęp do kursu) – wtedy korzysta z zasobu, ale nie nabywa go;
• usługą cyfrową (np. streamingu) – wtedy płaci za dostęp, ale nie za treść.
„Dostęp wieczysty” najczęściej podpada pod usługę z elementami licencji, ale nigdzie w prawie nie istnieje obowiązek, aby taki dostęp trwał „na zawsze”, jeśli regulamin zastrzega inaczej.
📌 Co to oznacza dla użytkownika?
• Brak umowy = brak gwarancji. Jeśli nie masz formalnej umowy licencyjnej, która zawiera zapisy o nieograniczonym w czasie i nieodwołalnym dostępie, „wieczysty dostęp” jest jedynie obietnicą.
• To, co kupujesz, to zaufanie – nie produkt. Kupując kurs z dostępem „na zawsze”, inwestujesz w to, że firma:
o będzie istnieć za 10 lat,
o nie zmieni platformy bez migracji twoich danych,
o nie skasuje kursu,
o nie wprowadzi nowego cennika lub ograniczeń.
A to wszystko opiera się wyłącznie na dobrej woli twórcy lub stabilności firmy – nie na twoich prawach jako nabywcy.
Czy masz prawo do kopii offline? Czy możesz komuś przekazać kurs?
Wielu użytkowników słysząc hasło „dostęp wieczysty”, zakłada automatycznie, że mogą ściągnąć materiały na dysk, a potem korzystać z nich, kiedy tylko chcą – nawet po latach, bez połączenia z internetem. Inni zakładają, że taki dostęp działa jak książka – można go pożyczyć znajomemu, zapisać na USB, albo „zostawić dzieciom”. Niestety, w ogromnej większości przypadków te założenia są błędne.
💾 Czy możesz ściągnąć kurs „na dysk”?
Większość platform zastrzega sobie prawo do udostępniania materiałów tylko przez swoją infrastrukturę (np. stronę internetową, aplikację, streaming). W praktyce oznacza to:
• Nie masz automatycznego prawa do pobierania materiałów w formacie offline (np. .mp4, .pdf, .zip), nawet jeśli kupiłeś dostęp „na zawsze”.
• Nawet jeśli część materiałów jest możliwa do pobrania (np. workbooki), całość kursu zwykle działa tylko online.
• Zgrywanie całości kursu „na własny użytek” (np. programem do przechwytywania ekranu) może być niezgodne z regulaminem, a w skrajnych przypadkach – łamać warunki licencji.
Co gorsza: jeśli platforma zamyka działalność lub zmienia strukturę techniczną, twoje „wieczyste” materiały mogą przepaść bez ostrzeżenia, jeśli ich wcześniej nie zabezpieczysz – co bywa trudne, jeśli nie ma opcji eksportu danych.
🔄 Czy możesz przekazać kurs komuś innemu?
To bardzo częste pytanie – szczególnie gdy:
• kończysz kurs i chcesz, by skorzystał z niego ktoś z rodziny,
• kupiłeś dostęp jako firma i chcesz przekazać go nowemu pracownikowi,
• masz kilka kont i chcesz połączyć dostęp w jedno miejsce.
W teorii, można by to porównać do książki – po skończeniu można ją sprzedać, oddać, podarować.
Ale platformy online niemal zawsze zakazują takiego działania, i to z kilku powodów:
1. Licencja przypisana jest do konkretnego użytkownika. Nawet jeśli masz „dostęp wieczysty”, to tylko dla siebie – nie jest on dziedziczny, transferowalny, ani udostępnialny.
2. Logowanie się wielu osób na jedno konto może być traktowane jako złamanie regulaminu (tzw. „account sharing”), co może skutkować zablokowaniem konta bez zwrotu środków.
3. Platforma nie przewiduje formy „odsprzedaży kursu” – bo nie sprzedaje praw autorskich ani trwałych nośników, a jedynie dostęp użytkownika X do treści Y w serwisie Z.
🎯 Konsekwencje dla użytkownika
• Nie możesz traktować kursu online jak pliku lub książki. Dostęp wieczysty to najczęściej „dostęp online w ramach konta na danej platformie”.
• Nie możesz legalnie go przekazać, sprzedać, podarować. Działa to jak abonament – przypisany do jednej osoby, a nie jak kupno rzeczy.
• Nie masz gwarancji dostępu offline. Jeśli nie pobierzesz danych w zgodny sposób (jeśli w ogóle to możliwe), kurs „przestaje istnieć” wraz z platformą.
„Dostęp wieczysty” bardzo rzadko oznacza faktyczne prawo do posiadania materiału. Zazwyczaj masz jedynie możliwość oglądania treści na warunkach platformy – przez czas, który ona sama uzna za stosowny.
Z prawnego punktu widzenia to nie nabycie treści, tylko czasowa usługa z nieokreślonym terminem końca – jednostronnie zależnym od dostawcy.
Co się dzieje, gdy: platforma znika, konto jest usunięte, zmienia się regulamin?
Hasło „dostęp wieczysty” brzmi jak gwarancja – ale to, co dla klienta znaczy na zawsze, dla dostawcy treści znaczy do momentu, aż coś się zmieni. A zmienić się może wiele. W tej części analizujemy trzy scenariusze: zamknięcie platformy, usunięcie konta i zmianę regulaminu, pokazując ich prawne i praktyczne konsekwencje.
🏚️ Gdy platforma znika
To najczęstszy, a zarazem najbardziej frustrujący przypadek. Firma kończy działalność, wyłącza serwery lub sprzedaje platformę komuś innemu. Co wtedy dzieje się z „wieczystym dostępem”?
✔ Fakty:
• Prawo nie zobowiązuje firmy do utrzymywania platformy na zawsze, nawet jeśli oferowała dostęp bezterminowy.
• „Dostęp wieczysty” oznacza dostęp tak długo, jak platforma istnieje i funkcjonuje technicznie – nie dłużej.
• Regulaminy zwykle zawierają zapis, że usługi mogą zostać zakończone w dowolnym momencie bez rekompensaty.
🎓 Przykład z życia:
Użytkownicy jednej z dużych amerykańskich platform szkoleniowych (która oferowała kursy z dostępem „na zawsze”) stracili dostęp do wykupionych materiałów po tym, jak firma została przejęta i wchłonięta przez inną. Nowa firma uznała, że nie będzie obsługiwać starych kont. Użytkownicy nie mieli żadnej możliwości odzyskania plików.
🛡 Co można zrobić:
• Sprawdź, czy platforma pozwala na eksport materiałów (np. PDF, audio, transkrypty).
• Jeśli nie – utrwal najważniejsze informacje: zrób notatki, zrzuty ekranu, zachowaj swoje prace domowe, linki, referencje.
• Pamiętaj: jeśli treść nie istnieje poza kontem online, twoje prawa do niej są czysto symboliczne.
🗑️ Gdy konto zostaje usunięte
Drugim scenariuszem jest usunięcie konta użytkownika – czy to przez pomyłkę, łamanie regulaminu, czy automatyczne procedury (np. brak logowania przez X lat).
✔ Fakty:
• Konto to klucz licencyjny – dostęp jest przypisany do konta, nie do osoby fizycznej.
• Jeśli konto znika – dostęp znika razem z nim. Nawet jeśli kurs kosztował kilka tysięcy złotych.
🎓 Przykład z życia:
Użytkowniczka kursu online dotyczącego terapii manualnej została zbanowana, bo przypadkiem logowała się z dwóch urządzeń w różnych lokalizacjach. Algorytm uznał to za „dzielenie się kontem”. Pomimo apeli, platforma nie przywróciła jej dostępu – uznała, że złamała warunki licencji.
🛡 Co można zrobić:
• Regularnie archiwizuj potwierdzenia zakupu, e-maile i screeny.
• Nie dziel się kontem, nawet z członkiem rodziny – może to zostać uznane za nadużycie.
• Jeśli platforma oferuje wersję offline – ściągnij wszystko możliwe, póki masz dostęp.
📜 Gdy zmienia się regulamin
Regulaminy platform są dokumentami żywymi – mogą być zmieniane jednostronnie. I zazwyczaj są. Zmiany mogą dotyczyć:
• modelu subskrypcji (np. przejście z „dostępu wieczystego” na płatność miesięczną),
• ograniczeń użytkowania (np. zakaz korzystania zawodowego z materiałów),
• zakresu dostępnych treści (np. usunięcie starych kursów).
✔ Fakty:
• W wielu jurysdykcjach (np. w Polsce) użytkownik musi być poinformowany o zmianie regulaminu, ale nie ma obowiązku wyrażenia zgody, jeśli kontynuuje korzystanie.
• Brak reakcji oznacza domniemaną akceptację zmian.
🎓 Przykład z życia:
W 2023 roku duża europejska platforma edukacyjna usunęła ponad 300 kursów „z powodu niskiego zainteresowania” mimo że wielu użytkowników miało do nich „dostęp wieczysty”. Regulamin jasno mówił, że firma może dowolnie zarządzać treściami. Klienci nie otrzymali żadnej rekompensaty.
🛡 Co można zrobić:
• Czytaj e-maile i powiadomienia – to tam pojawiają się informacje o zmianach.
• Zrób kopię lub eksport zanim zmiany wejdą w życie.
• Zachowaj stare wersje regulaminu – mogą się przydać w przypadku reklamacji lub sprawy sądowej.
Dostęp wieczysty w praktyce oznacza prawo do korzystania z zasobu w granicach, które ustala ktoś inny – i może je w każdej chwili zmienić lub wycofać.
To dostęp warunkowy, a nie „na własność”. I choć marketing mówi „na zawsze”, rzeczywistość mówi: „do odwołania”.
Przykład 1: Kurs na platformie, która nagle zamyka się bez ostrzeżenia
Wyobraź sobie, że inwestujesz 1200 zł w kompleksowy kurs online – np. programowania, tworzenia muzyki, grafiki 3D lub prowadzenia działalności gospodarczej. Kurs jest reklamowany jako „z dostępem wieczystym”. Brzmi dobrze. Uczysz się, logujesz co kilka tygodni, wracasz do materiałów, gdy potrzebujesz.
Aż pewnego dnia próbujesz wejść na stronę… i widzisz komunikat: „Platforma została zamknięta. Dziękujemy za wspólne lata.”
Koniec. Bez ostrzeżenia. Bez możliwości pobrania. Bez rekompensaty. Bez kontaktu.
📌 Co się właściwie wydarzyło?
W praktyce: platforma przestała istnieć, więc twoje prawo dostępu straciło punkt odniesienia. To trochę jak bilet wstępu do muzeum, które właśnie się zawaliło. Możesz mieć dowód zakupu, ale nie masz już dokąd iść.
W sensie prawnym większość takich przypadków nie jest oszustwem – ponieważ regulamin, który zaakceptowałeś przy zakupie, zwykle zawiera zapis, że:
• usługa może zostać zakończona w dowolnym momencie;
• firma nie gwarantuje utrzymania materiałów przez konkretny czas;
• „dostęp wieczysty” oznacza tylko brak limitu czasowego z ich strony, dopóki platforma działa.
🧠 Analiza – gdzie leży pułapka?
Marketing obiecuje „na zawsze”. Ale rzeczywistość cyfrowa opiera się na serwerach, kosztach utrzymania, prawach autorskich, pozwoleniach na licencje. Jeśli właściciel kursu przestaje opłacać infrastrukturę – treść znika. Twoje „wieczyste prawo” nie daje ci dostępu do nośnika, a tylko do interfejsu, który już nie istnieje.
Brakuje tu fizycznego egzemplarza – to nie jest książka, którą możesz trzymać na półce. To nie jest film DVD. To dostęp warunkowy. Cyfrowy. Opierający się na czyjejś woli, infrastrukturze i decyzjach biznesowych.
🔎 Realny przypadek z rynku europejskiego
W 2021 roku głośnym echem odbił się przypadek platformy z kursem filmowym, która miała ponad 50 000 użytkowników. Po kilku latach działania firma zamknęła działalność z powodu problemów finansowych.
Kursanci próbowali kontaktować się z właścicielem – bez odpowiedzi. Platforma przestała działać. Ktoś opublikował materiały z kursu na forum pirackim – co tylko pogorszyło sprawę.
Setki ludzi zostały bez dostępu. Firma nie złamała prawa – po prostu zakończyła świadczenie usługi. Taki zapis był w regulaminie.
🔐 Jak się zabezpieczyć w przyszłości?
1. Czytaj regulamin. Jeśli „dostęp wieczysty” nie jest jednoznacznie zdefiniowany – nie traktuj go jak gwarancji.
2. Zapisuj wszystko lokalnie, jeśli to możliwe. Pliki PDF, ćwiczenia, audio, transkrypty – wszystko, co można zachować na dysku.
3. Rób zrzuty ekranu z kluczowych slajdów i ćwiczeń. To może być twoja jedyna kopia.
4. Nie ufaj tylko jednej platformie. Jeśli coś jest dla ciebie wartościowe – poszukaj wersji alternatywnej, książkowej, niezależnej.
🧾 Co mówi prawo?
W większości państw europejskich i w USA „dostęp wieczysty” to nazwa marketingowa, nie kategoria prawna. Jeśli platforma przestaje istnieć, nie ma żadnej instytucji, która wymusi jej ponowne uruchomienie – bo nie złamała prawa, jedynie zakończyła usługę.
Nie jest to tożsame z „własnością” treści. Użytkownik nie nabywa kursu jako pliku lub licencji wieczystej w sensie materialnym. Ma tylko prawo korzystać z treści, dopóki są udostępnione – czyli dopóki istnieją.
Przykład 2: Użytkownik traci dostęp po dzieleniu się loginem
Załóżmy, że kupujesz drogi kurs – np. o zaawansowanej automatyzacji marketingu, inwestowaniu czy sztucznej inteligencji. Płacisz 1800 zł i otrzymujesz hasło oraz login. Na stronie widnieje wielkimi literami: "Dostęp wieczysty!".
Kurs jest dobry. Tak dobry, że chcesz podzielić się nim z bratem albo współpracownikiem. Wysyłasz mu login i hasło. Nie sprzedajesz go, nie publikujesz – po prostu ktoś inny loguje się z innego IP.
Po kilku dniach logujesz się… i widzisz komunikat:
„Dostęp zablokowany – wykryto naruszenie warunków użytkowania.”
Piszesz do obsługi klienta – i otrzymujesz odpowiedź, że dzielenie się loginem to naruszenie regulaminu, dlatego Twoje konto zostało trwale zawieszone bez prawa zwrotu środków.
❗ Szok – ale co z obietnicą dostępu „na zawsze”?
Odpowiedź brzmi: „na zawsze” – ale tylko dla Ciebie.
Dostęp wieczysty nie oznacza:
• że możesz dzielić się nim z rodziną, znajomymi, pracownikami;
• że możesz używać go na wielu kontach jednocześnie;
• że masz pełne prawo do kursu jako przedmiotu, który możesz komuś przekazać.
Dla platformy dostęp wieczysty to dożywotnia subskrypcja przypisana do jednej tożsamości cyfrowej – tej, która go kupiła.
⚖️ Regulaminy, o których nikt nie czyta – ale które są wiążące
W niemal każdym kursie online, nawet jeśli nie jest to wyraźnie napisane na stronie sprzedażowej, regulamin zawiera zapis o zakazie udostępniania danych logowania osobom trzecim.
W momencie rejestracji – niezależnie czy to checkbox, czy niewidoczna akceptacja – wyrażasz zgodę na te warunki. Naruszenie ich może skutkować zablokowaniem konta bez zwrotu pieniędzy.
Co więcej – z prawnego punktu widzenia:
• taka blokada nie jest bezprawna, o ile została przewidziana w regulaminie;
• dostawca treści ma prawo uznać, że „nielicencyjne korzystanie” z kursu wyczerpuje twoje uprawnienia;
• nie masz „prawa własności” do kursu – jedynie ograniczoną, warunkową licencję.
🔍 Jak platformy wykrywają dzielenie się loginem?
Niektóre techniki:
• analiza adresów IP i lokalizacji logowania;
• ilość jednoczesnych sesji na różnych urządzeniach;
• częstotliwość logowania z różnych miast/krajów;
• automatyczne algorytmy anomalii aktywności.
Większość dużych platform ma już zautomatyzowane narzędzia do wykrywania „podejrzanej współpracy” użytkowników – i nie potrzebuje nawet zgłoszeń.
🔐 Czy dzielenie się loginem zawsze musi kończyć się blokadą?
Nie – ale to zależy od skali, platformy i polityki.
Są przypadki, gdy użytkownik loguje się z dwóch miast (np. wyjazd, praca zdalna) i nic się nie dzieje.
Ale jeśli:
• równocześnie logują się różne osoby,
• korzystają z różnych rozdziałów,
• robią notatki lub zadają pytania na forum z tego samego konta –
to system to zauważy.
📌 Realny przykład – historia z branży IT
W 2022 roku pewien specjalista DevOps kupił kurs „z dostępem wieczystym” za ponad 2000 zł i podzielił się dostępem z kolegą z zespołu. Po tygodniu obaj stracili dostęp – a konto zostało oznaczone jako „współdzielone wbrew regulaminowi”.
Po licznych mailach, groźbach prawnych i odwołaniach – nic się nie zmieniło. Firma pokazała zapis regulaminowy i historię logowania – i ostatecznie utrzymała blokadę.
✅ Jak się zabezpieczyć?
1. Traktuj kursy cyfrowe jak licencję – nie jak produkt. Nie „masz” kursu – tylko masz prawo z niego korzystać.
2. Nie udostępniaj loginu, nawet bliskim. To nie „przyjacielski gest” – to potencjalne złamanie umowy.
3. Jeśli chcesz dzielić się wiedzą – rób notatki lub twórz podsumowania, zamiast udostępniać konto.
4. Sprawdź, czy dana platforma oferuje pakiety firmowe lub drużynowe. Czasem wystarczy dopłacić, żeby działać legalnie.
Co możesz zrobić – reklamacja, UOKiK, zabezpieczenia offline, screeny regulaminów
Dostęp wieczysty, mimo że brzmi jak solidna umowa, w rzeczywistości opiera się głównie na zaufaniu i marketingu. Co więc może zrobić użytkownik, który został zablokowany, oszukany lub stracił dostęp do materiałów, za które zapłacił?
🔁 1. Reklamacja – ale do kogo i jak?
Choć treści cyfrowe są objęte prawem konsumenckim, zakupy kursów i szkoleń online często są kwalifikowane jako zakup „licencji na treści niematerialne”, a nie towarów. Oznacza to:
• nie zawsze przysługuje Ci zwrot – szczególnie jeśli dostęp został już aktywowany;
• nie możesz „oddać” kursu jak fizycznego przedmiotu – ale możesz składać reklamację, jeśli:
o dostęp został zablokowany bez wyjaśnienia;
o kurs nagle zniknął z platformy;
o zawartość kursu różni się od oferty sprzedażowej.
Warto wtedy:
• zebrać dowody zakupu (faktura, potwierdzenie przelewu, mail);
• przygotować screeny opisu oferty;
• opisać problem jasno i bez emocji, np. w formularzu kontaktowym lub mailowo.
Reklamacja nie musi być przyjęta, ale wiele firm reaguje na formalne zgłoszenia lepiej niż na chaotyczne wiadomości w mediach społecznościowych.
⚖️ 2. Skarga do UOKiK – kiedy warto?
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) może przyjrzeć się sprawie, jeśli:
• dostęp wieczysty był wprowadzający w błąd;
• firma nagle zmienia warunki użytkowania bez możliwości ich zaakceptowania lub odrzucenia;
• firma nie udostępnia kontaktu lub nie reaguje na reklamacje.
Nie chodzi o to, by UOKiK interweniował za każdego użytkownika – ale jeśli zauważy skalę problemu, może ukarać firmę lub zmusić ją do zmiany praktyk.
Aby zgłosić skargę:
• zrób screeny oferty i regulaminów;
• opisz dokładnie problem i historię komunikacji;
• skorzystaj z formularza na stronie: https://uokik.gov.pl
🗂 3. Zabezpieczenia offline – nie czekaj, aż dostęp zniknie
Pamiętaj: „wieczysty dostęp” oznacza tylko tyle, ile pozwoli Ci infrastruktura sprzedawcy. Dlatego:
• jeśli kurs oferuje możliwość pobrania materiałów – zrób to od razu;
• jeśli możesz pobrać transkrypcje, pliki PDF, załączniki – nie zwlekaj;
• używaj zaufanych narzędzi do robienia notatek, kopiowania cytatów (zgodnie z użytkiem osobistym);
• rozważ robienie lokalnych backupów, nawet w formie uporządkowanych zrzutów ekranu (np. notatki z lekcji, struktur modułów, instrukcji technicznych).
Nie chodzi o piractwo – tylko o rozsądne zabezpieczenie swojej wiedzy w razie utraty dostępu.
📸 4. Screeny regulaminów i ofert – archiwizuj wszystko, co obiecano
Wbrew pozorom – to kluczowy element. Regulaminy często się zmieniają, a oferty sprzedażowe mogą być usuwane po kilku tygodniach. Jeśli kupujesz kurs, zrób:
• screen strony sprzedażowej (zwłaszcza fragmentów mówiących o „wieczystym dostępie”, „dożywotniej aktualizacji”, „nielimitowanym korzystaniu”);
• zapis regulaminu, jaki obowiązywał w dniu zakupu;
• kopię maili potwierdzających warunki transakcji.
W sporze – będzie to Twój jedyny dowód. Firmy mogą twierdzić, że warunki się zmieniły, że nigdy nie obiecały określonych praw – a Ty będziesz w stanie udowodnić, że jest inaczej.
💡 Czy możesz przekazać zakup dalej, np. w testamencie?
Nie – z prawnego punktu widzenia nie jesteś właścicielem kursu. Masz wyłącznie osobistą licencję, niepodlegającą dalszemu przekazaniu.
Dlatego „wieczysty dostęp” umiera wraz z:
• kontem użytkownika (jeśli zostanie zbanowane),
• samą platformą (jeśli zniknie),
• lub Twoim życiem (jeśli był przypisany wyłącznie do Ciebie).
Czego naprawdę jesteś właścicielem, a czego nie? Jak myśleć – jak klient, użytkownik, właściciel?
W erze cyfrowej własność staje się pojęciem coraz bardziej względnym. Kupując kurs, e-booka, grafikę, muzykę czy dostęp do platformy, nie kupujesz rzeczy – kupujesz prawo do jej użycia, i to na warunkach określonych przez kogoś innego. Nie masz jej na półce. Nie możesz jej komuś oddać, sprzedać, ani czasem nawet odtworzyć bez połączenia z internetem. I choć reklamy obiecują „na zawsze”, „dla Ciebie”, „pełny dostęp” – rzeczywistość jest bardziej złożona.
📌 Czym jest „użytek osobisty”?
Użytek osobisty to prawo do korzystania z materiału we własnym zakresie, niekomercyjnie, w sposób niewpływający na prawa autora. Daje Ci swobodę uczenia się, kopiowania na własny dysk, drukowania na domowej drukarce. Ale nie daje Ci prawa do:
• rozpowszechniania dalej,
• zarabiania na cudzym materiale,
• budowania własnej marki w oparciu o czyjąś pracę.
Nie jesteś właścicielem pliku ani jego treści – masz jedynie dostęp do jego funkcji użytkowej. To jak z książką: możesz ją czytać, zakreślać, wynotowywać fragmenty – ale nie możesz jej przedrukować i sprzedawać.
Ale: gdy dostęp odbywa się tylko online – nawet ten użytek osobisty staje się kruchy. Bez możliwości pobrania pliku lub jego utrwalenia, tracisz prawo użytkowania w momencie utraty dostępu.
🔒 Czym jest „dostęp wieczysty”?
Dostęp wieczysty to nie własność treści, tylko przywilej, który może być odebrany.
Zwykle oznacza: „masz dostęp do materiału tak długo, jak długo działa nasza platforma i jak długo przestrzegasz zasad”. W praktyce:
• jeśli platforma się zamknie – tracisz dostęp;
• jeśli zmieni się regulamin – musisz się dostosować;
• jeśli podpadniesz algorytmowi – możesz zostać zablokowany;
• jeśli autor kursu zdecyduje o jego wycofaniu – nikt nie musi ci go udostępniać offline.
Dostęp wieczysty to przywilej warunkowy, nie prawo majątkowe. Jedyne, co możesz naprawdę „mieć”, to lokalna kopia, notatki, archiwalne wersje, legalnie pobrane materiały – pod warunkiem że masz do tego prawo (np. regulamin pozwalał je pobrać).
🧠 Jak więc myśleć – jako klient, użytkownik, właściciel?
✅ Jak klient:
• Sprawdź, co naprawdę kupujesz – dostęp? plik? licencję?
• Zrób screen oferty, regulaminu i warunków.
• Zachowuj potwierdzenia zakupu i korzystaj z reklamacji, jeśli prawo zostało złamane.
✅ Jak użytkownik:
• Utrwalaj wiedzę – rób notatki, pobieraj to, co możesz.
• Nie opieraj całego procesu nauki na jednej platformie.
• Pamiętaj, że jesteś gościem – nie właścicielem serwera.
✅ Jak właściciel:
• Własność to kopia, którą masz u siebie.
• Prawdziwa kontrola to możliwość użycia bez zgody zewnętrznej infrastruktury.
• Inwestuj w materiały, które możesz pobrać, archiwizować i wykorzystać długofalowo – zgodnie z prawem.
📍Wniosek:
W cyfrowym świecie własność staje się umowna. Jeśli czegoś nie możesz pobrać, zabezpieczyć, przekazać dalej ani modyfikować – to nie jesteś właścicielem. Jesteś użytkownikiem, który wynajmuje dostęp – czasem na wieczność, ale zawsze warunkowo.
Dlatego warto myśleć trójwarstwowo: jak klient, który kupuje; jak użytkownik, który korzysta; i jak właściciel, który zabezpiecza to, co może naprawdę zachować.
✅ Lista kontrolna: Na co uważać przy zakupie treści cyfrowych
📌 1. Co dokładnie kupujesz?
• Czy to plik do pobrania, czy dostęp online?
• Czy to licencja, subskrypcja, czy dostęp „wieczysty”?
• Czy masz prawo pobrać plik na swój dysk?
• Czy możesz korzystać offline?
📌 2. Czy masz prawo do użytku osobistego, czy komercyjnego?
• Czy możesz:
o użyć materiałów w prezentacji zawodowej?
o edytować treść?
o użyć fragmentu publicznie lub w portfolio?
🟡 Jeśli nie ma jasnych zapisów – uznawaj, że masz tylko prawo do prywatnego użytku.
📌 3. Czy wiesz, co się stanie, gdy…
• platforma zostanie zamknięta?
• zmieni się regulamin?
• stracisz konto?
• autor usunie kurs z oferty?
🔒 Sprawdź, czy masz możliwość lokalnego zabezpieczenia treści (np. pobranie PDF, MP4, notatek).
📌 4. Czy masz potwierdzenie zakupu i warunków?
• Zachowaj:
o e-mail z potwierdzeniem,
o zrzuty ekranu oferty (w tym datę i opis),
o regulamin w momencie zakupu.
🛡️ W razie sporu z platformą – to Twoja linia obrony.
📌 5. Czy twórca lub platforma są wiarygodne?
• Czy firma ma regulamin zgodny z polskim i unijnym prawem?
• Czy kontakt z twórcą jest możliwy (adres, e-mail, NIP)?
• Czy w razie problemów oferują obsługę klienta?
🧠 Sprawdź opinie użytkowników, zwłaszcza w sytuacjach spornych (np. odebrany dostęp, brak odpowiedzi, zamykanie kont).
📌 6. Czy możesz skorzystać z prawa do reklamacji lub odstąpienia od umowy?
• Czy zakup objęty jest prawem konsumenta (14 dni na odstąpienie)?
• Czy wiesz, jak złożyć reklamację?
• Czy platforma działa na terenie UE i podlega unijnemu prawu?
🧾 W przypadku cyfrowych treści ściągniętych na dysk, odstąpienie może być ograniczone – upewnij się, co akceptujesz przy zakupie.
📌 7. Czy zabezpieczyłeś to, co możesz stracić?
• Pobierz wszystkie dostępne pliki.
• Zrób kopie zapasowe (np. na pendrive lub dysk zewnętrzny).
• Zarchiwizuj notatki i postępy w kursach (jeśli to możliwe).
🧠 Pamiętaj:
Nie jesteś właścicielem treści – jesteś użytkownikiem licencji. Chroń swoją inwestycję jak każdą inną: ostrożnie, świadomie i z myślą o tym, co może pójść nie tak.
***********
A MOŻE BY TAK KAWA ZA PIERWSZY TEKST JANKA ?? 🙂
