Kiedyś były jedynym źródłem wiedzy: grube tomy na kredowym papierze, piękne reprodukcje, wykresy kolorów, starannie zredagowane opisy technik i narzędzi. Pamiętam ten dreszczyk emocji, gdy po raz pierwszy otwierałam książkę o akwareli – jakby ktoś uchylił drzwi do innego świata. Trzymałam w dłoniach wiedzę, którą ktoś przez lata zbierał, praktykował, systematyzował. Każda strona była drogowskazem, każda ilustracja inspiracją.
Dziś uczymy się inaczej. Włączamy YouTube, przewijamy TikToka, zapisujemy się na webinary, scrollujemy Instagram. W sieci wszystko dzieje się szybko, dynamicznie, niemal na żywo. Można podpatrzeć, jak artysta miesza farby, jak prowadzi pędzel, jak radzi sobie z błędem. Kursy online rosną jak grzyby po deszczu, a dostęp do nich często kosztuje mniej niż jedna porządna książka. Nie trzeba czekać na przesyłkę, nie trzeba przekopywać się przez księgarnie. Klik – i uczysz się.
I w tym właśnie tkwi pytanie, które coraz częściej sobie zadaję – czy książki akwarelowe mają jeszcze sens? Czy są nam dziś jeszcze potrzebne, skoro wszystko, co kiedyś zawierały, można znaleźć w Internecie – szybciej, taniej, wygodniej?
*************
Dlaczego to temat wart poruszenia?
W świecie, w którym wszystko przyspiesza, a wiedza zamienia się w strumień krótkich filmików, coraz częściej zadajemy sobie pytanie: czy książki – zwłaszcza te specjalistyczne, jak podręczniki do akwareli – wciąż mają sens?
Wydaje się, że ich miejsce zajmują teraz błyskotliwe kursy online, tutoriale na YouTube, warsztaty prowadzone przez Zooma czy żywe społeczności na Instagramie.
Ale czy cyfrowa dostępność i szybkość oznaczają, że papierowe publikacje są już tylko reliktem przeszłości? To pytanie nie dotyczy tylko formy – dotyka samego sedna tego, jak uczymy się dziś sztuki. Dlatego warto je postawić i przemyśleć z każdej strony.
Boom na cyfrowe kursy
Nie da się zaprzeczyć: kursy i treści cyfrowe absolutnie zdominowały krajobraz edukacji artystycznej. YouTube oferuje darmowe poradniki krok po kroku – od prostych ćwiczeń po zaawansowane warsztaty. Na Skillshare i Domestice znajdziesz kursy prowadzone przez topowych artystów, z profesjonalnym montażem i dostępem 24/7. Instagram i TikTok to przestrzeń na szybkie inspiracje, a Patreon i Skillshare pozwalają na bezpośrednią relację z twórcą. Do tego dochodzą webinary i warsztaty online – często z możliwością zadawania pytań, uzyskania feedbacku czy uczestnictwa w grupie wsparcia.
To wszystko jest łatwo dostępne, często tanie lub darmowe, a przede wszystkim wizualnie i emocjonalnie angażujące. Można zobaczyć proces malowania w czasie rzeczywistym, usłyszeć komentarze artysty, co więcej – można wielokrotnie wracać do tych materiałów.
Zanikanie rynku książek artystycznych
Na tle tej cyfrowej obfitości książki wypadają… staroświecko. Co więcej – zaczyna ich po prostu brakować. W księgarniach artystycznych (a i tych jest coraz mniej) półki z tytułami o akwareli coraz częściej świecą pustkami. Nowości ukazuje się niewiele, szczególnie w języku polskim. Wydawnictwa zdają się omijać temat szerokim łukiem – może dlatego, że książki się nie sprzedają? Może dlatego, że nie są w stanie konkurować z błyskawicznym tempem Internetu?
Ale czy to znaczy, że przestały być potrzebne? Czy naprawdę straciły swoją wartość? A może po prostu zmieniła się nasza percepcja tego, czym jest edukacja artystyczna?
W świecie, gdzie wszystko musi być „tu i teraz”, być może warto się zatrzymać i zadać sobie pytanie: co tracimy, odwracając się od papieru?
Urok książki fizycznej
Jest coś głęboko kojącego w otwieraniu książki o akwareli. Ten moment, gdy rozchylasz okładkę, czujesz delikatny opór kartek, a potem uderza cię zapach papieru – suchy, lekko kredowy, z nutą farby drukarskiej. To zapach potencjału. Książka nie pędzi, nie krzyczy, nie przeskakuje do kolejnego „shortsa”. Czeka. Jest gotowa, by dać ci czas.
W świecie cyfrowych impulsów i natłoku bodźców książka fizyczna oferuje coś, czego nie da się odtworzyć na ekranie – poczucie obecności, skupienia i rytuału. Można ją czytać przy biurku z kubkiem herbaty, można wertować w łóżku wieczorem, można zabrać do parku, do pracowni, na wakacje. Nie potrzebuje Wi-Fi, aktualizacji ani ładowarki. Jest niezależna – jak dobrze zaprojektowane narzędzie.
Dobrze wydana książka akwarelowa to więcej niż tylko nośnik treści. To przedmiot piękny sam w sobie. Znam osoby, które kolekcjonują książki o sztuce z taką samą pasją, z jaką inni zbierają obrazy. Czasem nie chodzi tylko o naukę techniki – chodzi o estetyczne doświadczenie, o obcowanie z czymś dopracowanym, starannie złożonym, przemyślanym. O oglądanie reprodukcji prac bez cyfrowych przekłamań, w prawdziwej skali i kolorze. Na dobrym papierze światło akwareli gra inaczej niż na monitorze – bardziej miękko, naturalnie, wiernie.
Książka nie tylko uczy, ale i inspiruje w sposób głęboki i trwały. Na jej kartach zapisano coś więcej niż kolejne ćwiczenie: często jest tam droga artysty, jego sposób patrzenia, filozofia tworzenia. To nie tylko „jak malować liść” – to „dlaczego warto się zatrzymać przy liściu, zanim sięgniesz po pędzel”.
Poza tym książki mają coś, co trudno znaleźć w sieci: strukturę. Są logicznie zbudowane, prowadzą czytelnika od podstaw do zaawansowanych zagadnień, oferują kontekst, systematyzację, rozdziały, przypisy. Są świadectwem dłuższego namysłu. W przeciwieństwie do wielu treści online – które często są szybkie, powierzchowne i skupione na efekcie końcowym – książka daje przestrzeń na proces. Nie tylko pokazuje, że coś się da namalować – ale jak to zrozumieć i powtórzyć po swojemu.
Warto też wspomnieć o jeszcze jednej rzeczy: pamięć dotykowa i wizualna. Wielu artystów twierdzi, że lepiej zapamiętują wiedzę, jeśli mogli coś zobaczyć i dotknąć – zakreślić fragment, wkleić fiszkę, wrócić do zaznaczonej strony. Papierowe książki „osadzają się” w pamięci inaczej niż filmiki przewijane w nieskończoność.
Zalety kursów cyfrowych
Trudno dziś mówić o nauce akwareli, nie wspominając o tym, jak bardzo zmienił ją Internet. Jeszcze dekadę temu, by zobaczyć, jak mistrz prowadzi pędzel po papierze, trzeba było jechać na warsztaty, kupić płytę DVD lub, w najlepszym przypadku, trafić na krótki filmik z rozdzielczością 240p. Dziś? Wpisujesz hasło „how to paint loose watercolor florals” i w ciągu pięciu sekund masz dostęp do setek materiałów – lepszych i gorszych, ale zawsze gotowych do odtworzenia.
Kursy cyfrowe mają ogromną przewagę: pokazują ruch, tempo, gest. To, co w książce da się jedynie opisać słowami lub pokazać na nieruchomej fotografii, wideo oddaje z pełną dynamiką. Możesz zobaczyć, jak długo artysta trzyma pędzel na papierze, jakiej ilości wody używa, jak miesza kolory na palecie. Możesz cofnąć, zatrzymać, obejrzeć jeszcze raz – i jeszcze raz. I jeszcze raz, aż zrozumiesz.
Kolejną zaletą kursów online jest dostępność. Nie trzeba kupować biletów, rezerwować noclegu, szukać pracowni. Możesz uczyć się z każdego miejsca i w każdym czasie – nawet późnym wieczorem, w piżamie, z herbatą w ręku. Dla osób pracujących, rodziców, czy mieszkańców mniejszych miejscowości, to często jedyna realna opcja uczestnictwa w warsztatach artystycznych.
Nie sposób pominąć także wielkiej różnorodności stylistycznej i językowej, którą oferuje sieć. Na YouTube spotkasz artystów z Japonii, Peru, Finlandii i Australii. Na Domestice możesz malować z hiszpańskim ilustratorem, a na Patreonie podejrzeć codzienną pracę amerykańskiej urban sketcherki. To globalna scena, której książki, z konieczności ograniczone nakładem i językiem, nie są w stanie tak szeroko objąć.
Wreszcie – w świecie cyfrowym pojawiła się też społeczność. Kurs to nie tylko wideo, ale często także forum, komentarze, grupy wsparcia, feedback od innych uczestników, kontakt z twórcą. To element, którego najbardziej brakuje podczas samotnego studiowania książki. Możesz pokazać swoją pracę, zapytać o radę, zobaczyć, jak z danym ćwiczeniem poradzili sobie inni. To działa motywująco, zwłaszcza dla początkujących.
Cyfrowe treści niosą ze sobą także dynamikę i aktualność – trendy, nowe produkty, techniki i style pojawiają się tu niemal natychmiast. Jeśli ktoś odkryje ciekawy efekt z użyciem nietypowego papieru czy nowej farby, prawdopodobnie wrzuci o tym film jeszcze tego samego dnia. Książki mają inną prędkość – są jak powolna fala, a Internet to pędząca rzeka.
Oczywiście, ta rzeka bywa mętna. Nie każda treść online ma wartość edukacyjną. Nie każdy, kto nagrywa film, potrafi uczyć. W gąszczu poradników łatwo się pogubić, zatracić kierunek, utknąć w wiecznym „oglądaniu” zamiast „malowaniu”. Ale to już temat na kolejną część...
Czego nie zastąpi Internet?
Cyfrowy świat daje wiele – tempo, dostępność, różnorodność. Ale są też rzeczy, których nie da się kliknąć, przewinąć ani pobrać. I to właśnie one często decydują o jakości nauki, o głębi rozumienia, o prawdziwym rozwoju artystycznym. Internet może być nieocenionym narzędziem, ale nie jest i nigdy nie będzie pełnoprawnym zamiennikiem dobrze napisanej książki – zwłaszcza, gdy w grę wchodzi nie tylko „jak coś zrobić”, ale także „dlaczego właśnie tak”.
Brak struktury i przemyślanego toku nauczania
Większość materiałów w sieci – nawet bardzo dobrych – to pojedyncze lekcje. Fragmenty. Ciekawe triki, efektowne tematy, czasem ćwiczenia. Ale bardzo rzadko spotyka się kursy, które budują spójną ścieżkę nauki, prowadząc od podstaw przez kolejne etapy rozwoju. Książki – te dobre – właśnie to oferują. Są jak mapa. Mają wstęp, rozdziały, logiczny rozwój treści. Uczą nie tylko jak coś namalować, ale też dlaczego to działa, skąd się bierze dana technika, co ją wspiera.
W sieci łatwo też popaść w chaos poznawczy – oglądasz dziś lekcję o perspektywie, jutro o mokrej technice, pojutrze o malowaniu flaminga. Wszystko ciekawe, wszystko kolorowe… ale bez ładu i składu. Wiedza przestaje się układać, zaczyna się rozmywać. To trochę jak budowanie domu z ozdobnych kafelków bez fundamentu.
Trwałość i pogłębiona refleksja
Internet uczy szybko – ale często powierzchownie. Książki uczą powoli, ale głęboko. Czytając, przetwarzasz tekst. Zatrzymujesz się. Podkreślasz coś, wracasz do fragmentu, zapisujesz uwagę. Prowadzisz wewnętrzny dialog z autorem – a to potężne narzędzie edukacyjne.
Treści online rzadko skłaniają do takich refleksji. Ich rytm narzuca konsumpcję – klik, klik, dalej, kolejny filmik. Czasem nawet trudno przypomnieć sobie, co obejrzało się wczoraj. Książka, którą trzymałeś w ręku, zostaje z tobą na dłużej.
Brak redakcji i weryfikacji
Każdy może dziś wrzucić do sieci kurs malowania – i wielu to robi. Nie oznacza to jednak, że każdy z nich wie, czego i jak uczyć. Wiele internetowych poradników bazuje na powielanych mitach, błędnych założeniach, niedopracowanej metodzie. Książka przechodzi przez proces redakcji, korekty, oceny. Ktoś ją sprawdza, analizuje, dopracowuje. To daje większe zaufanie do jakości treści.
Jakość obrazu i fizyczna obecność
Nie zapominajmy o aspekcie estetycznym: reprodukcje w książkach mają często wyższą jakość niż zrzuty ekranu. Zwłaszcza w przypadku akwareli – medium subtelnego, gdzie niuanse kolorystyczne i transparentność mają kluczowe znaczenie – ekran bywa bezlitosny.
Obraz na papierze oddaje głębię światła, fakturę pociągnięć, proporcje i kompozycję w sposób bliższy oryginałowi niż jakikolwiek plik JPEG.
Poza tym książka to namacalny dowód twojej drogi. Leży na półce, przypomina o sobie. Czasem wystarczy na nią spojrzeć, by znów poczuć chęć malowania. Internet nie ma tego ciężaru istnienia – znika z pamięci przeglądarki, wypiera go kolejny filmik, nowy trend.
Książka i ekran — dwa światy tej samej nauki
Choć czasem próbuje się je porównać jak konkurentów, prawda jest bardziej złożona. Książka i kurs online nie walczą o naszą uwagę jak dwie marki farb na półce sklepowej. To raczej dwa sposoby myślenia o nauce – dwie różne prędkości, dwa języki, dwie filozofie przyswajania wiedzy.
Kiedy sięgam po książkę o akwareli, robię to zazwyczaj w chwili, gdy chcę zanurzyć się głębiej. Kiedy nie wystarcza mi podglądanie gestu, ale potrzebuję zrozumieć logikę za tym gestem. W książce odnajduję porządek – czy to w opisie pigmentów, czy w kolejności ćwiczeń, czy w samej kompozycji rozdziałów. Czuję, że ktoś, kto ją pisał, przemyślał cały proces nauki, miał świadomość, że czytelnik potrzebuje kontekstu, nie tylko efektu. To nauka, która rozwija się od podstaw, nie rzucając od razu na głęboką wodę.
Papierowe książki mają w sobie coś niezbywalnie cielesnego. Można je trzymać w dłoni, zaznaczać ołówkiem ulubione fragmenty, wkładać między strony zasuszone liście, próbki papieru, własne notatki. Ich obecność przy sztaludze przypomina, że uczysz się nie po to, żeby coś „zaliczyć”, ale po to, by zrozumieć i zostać z tym na dłużej.
Przewracając kartki, nie tylko poznajesz kolejne etapy malowania – tworzysz relację z wiedzą, która dojrzewa razem z tobą.
Nie bez znaczenia jest też estetyka. Dobre książki artystyczne są piękne. Nie tylko merytoryczne, ale po prostu – piękne. Starannie dobrane ilustracje, układ treści, jakość reprodukcji, papier, typografia. To sztuka sama w sobie. I choćby nie wiem jak wysoką rozdzielczość miało wideo na YouTube, nie odda ono tej samej głębi koloru, co dobrze wydrukowana reprodukcja na matowym papierze.
Ale książki nie są bez skazy. Mają swoje ograniczenia. Nie pokażą, jak artysta obraca pędzel pod palcami, jak szybko zmienia kąty nachylenia, jak radzi sobie z przypadkowymi zaciekami. Nie odpowiedzą na pytania. Nie przyślą ci przypomnienia o nowym rozdziale. I choć ich spokój bywa kojący, dla kogoś szukającego bezpośredniej demonstracji, może się wydawać wręcz frustrujący.
I wtedy wkracza świat cyfrowy – szybki, elastyczny, pełen głosu, obrazu i ruchu. To jak wejście do pracowni innego artysty – możesz stać mu za plecami, słuchać, obserwować jego rękę, oglądać proces od pustej kartki po gotowy obraz. Zobaczysz błędy, poprawki, decyzje podejmowane w czasie rzeczywistym. To uczestnictwo, a nie tylko lektura. Możesz cofnąć wideo, zatrzymać, obejrzeć jeszcze raz.
Możesz zadać pytanie, podzielić się swoją pracą, dostać komentarz.
Nie jesteś już sam. Materiały cyfrowe to dziś także społeczność – często bardzo żywa, serdeczna, wspierająca. Ludzie z całego świata malują ten sam temat, komentują swoje efekty, dzielą się notatkami. To coś, czego książka – z całym swoim urokiem – dać nie potrafi.
Cyfrowa edukacja ma też ogromną przewagę w aktualności. Ktoś dziś odkrywa nową technikę z użyciem gąbki kuchennej i już jutro wrzuca filmik. Ktoś testuje nowy pigment i nagrywa recenzję jeszcze przed oficjalną premierą w sklepach. To dynamiczny ekosystem – tętniący świeżością, często niedoskonały, ale przez to prawdziwy.
Oczywiście – ten świat ma swoją cenę. Łatwo się w nim zgubić. Przewijasz jeden film, potem drugi, potem trzeci. Pięć godzin później nie masz ani jednej plamy na papierze. Zamiast praktyki – konsumpcja. Zamiast refleksji – algorytm. Nie każdy, kto wrzuca kurs, potrafi uczyć. Nie każdy „efekt wow” w kamerze przekłada się na realną wartość edukacyjną. Brakuje weryfikacji, często też – podstawowego porządku.
I właśnie dlatego – potrzebujemy jednego i drugiego. Bo książka to nauczyciel, a kurs online to warsztat. Książka jest teorią i kontekstem, a film – praktyką i doświadczeniem. Jedna karmi wyobraźnię, druga pokazuje ciało procesu. Jedna daje głębię, druga – tempo. Razem tworzą pełnię.
Dlaczego więc rezygnować z którejkolwiek, skoro obie tak pięknie się uzupełniają?
Białe kruki — czyli słów kilka o poszukiwaniu książek niemal niedostępnych
W świecie książek o akwareli istnieją tytuły, które wykraczają poza zwykłą funkcję edukacyjną i stają się niemal obiektami pożądania. To białe kruki — pozycje tak rzadkie, tak trudno dostępne, że ich zdobycie wymaga nie tylko czasu, ale i determinacji, konsekwencji, a często także sprytu. Książki autorów takich jak Krzysztof Ludwin czy Michał Suffczyński nie tylko uczą, ale symbolizują coś znacznie więcej — pasję, zaangażowanie i szacunek dla rzemiosła.
Poszukiwanie ich to często długotrwała wyprawa — przeglądanie aukcji, kontaktowanie się z księgarniami specjalistycznymi, łapanie okazji na używanych egzemplarzach. Nierzadko zdarza się, że trzeba czekać miesiącami lub nawet latami, by zdobyć upragniony tom. Ale właśnie to oczekiwanie, ta podróż, dodaje tym książkom wartości niematerialnej. Stają się czymś więcej niż zbiorem instrukcji – są symbolem zaangażowania i hołdem dla tradycji.
Psychologicznie, poszukiwanie takich rarytasów ma swoją specyfikę. To nie jest przypadkowy zakup, impuls czy szybka decyzja. To świadome działanie, które wymaga planowania, cierpliwości i odwagi, by inwestować w coś, co nie zawsze jest natychmiast dostępne i łatwe do znalezienia. W świecie, gdzie informacje i materiały edukacyjne są niemal na wyciągnięcie ręki, sięganie po książki trudne do zdobycia staje się wyrazem świadomego wyboru i głębokiego zainteresowania tematem.
Ta droga poszukiwań sprzyja też refleksji i przemyślanej selekcji. Nie kupujesz wszystkiego, co akurat jest na topie lub reklamowane, ale wybierasz tytuły, które przeszły próbę czasu, które ktoś inny — znający się na rzeczy — polecił lub które sam zdołałeś zweryfikować. W ten sposób książka staje się nie tylko narzędziem nauki, ale i świadectwem twojej artystycznej drogi, świadectwem twojego rozwoju.
Posiadanie takiej książki to też poczucie wyjątkowości — jakbyś trzymał w rękach kawałek historii akwareli, fragment pasji i wiedzy, który jest niedostępny dla większości. To uczucie buduje silną więź między artystą a jego narzędziem nauki, wzmacnia motywację i skłania do większego zaangażowania.
Z punktu widzenia kolekcjonera, takie białe kruki to prawdziwe klejnoty. Pięknie wydane, często w limitowanych nakładach, z przemyślaną szatą graficzną i wysokiej jakości papierem, który sam w sobie jest przyjemnością dla zmysłów. Są to pozycje, które cieszą oko, zapraszają do obcowania nie tylko z tekstem, ale i z formą. Ich estetyka i fizyczna obecność w pracowni czy biblioteczce stają się elementem inspiracji i dumy.
Wreszcie, w erze cyfrowej natychmiastowości, te rzadkie, niemal egzotyczne książki przypominają nam, że prawdziwe mistrzostwo i wiedza często rodzą się w czasie, w powolnym procesie poszukiwań, odkrywania i cierpliwego uczenia się. Są symbolem wolności wyboru i głębi poznania, które nie zawsze można zastąpić błyskawicznym streamingiem czy szybkim tutorialem.
Dla wielu kolekcjonerów i twórców właśnie ta trudność dodaje książkom magii. Warto więc nie tylko sięgać po nowości i wygodne kursy online, ale także pielęgnować pamięć o tych wyjątkowych tytułach – bo to one często kryją najcenniejsze, najgłębsze prawdy o sztuce akwareli.
Dlatego warto pielęgnować i celebrować te białe kruki — nie tylko jako źródła wiedzy, ale jako świadectwa naszej artystycznej drogi, determinacji i szacunku dla rzemiosła.
Albumowa i estetyczna wartość wydania książkowego
Istnieją książki, których nie kupuje się wyłącznie po to, by się z nich uczyć. Kupuje się je dla czystej przyjemności obcowania z przedmiotem – dla faktury okładki, dla zapachu świeżo wydrukowanego papieru, dla ciężaru, który dobrze leży w dłoni. Książki o akwareli potrafią być właśnie takie: piękne jak obrazy, które w sobie mieszczą.
Są wśród nich prawdziwe wydawnicze perełki – pozycje w twardych oprawach, szyte, z wysokiej jakości papierem kredowym, z dużymi reprodukcjami, często drukowanymi w doskonałej rozdzielczości i odwzorowaniu kolorów. W przeciwieństwie do cyfrowych kursów, gdzie nieraz jakość obrazu zależy od przepustowości Internetu czy ustawień monitora, tutaj kolory i detale mają swoją wagę – fizyczną i estetyczną. Można się im przyglądać z bliska, pod różnym kątem, analizować tekstury pociągnięcia pędzla, odbicia światła w wodzie.
Tego rodzaju publikacje bywają małymi dziełami sztuki same w sobie – nie tylko ze względu na zawartość, ale również formę. Ich projekt graficzny, typografia, rozmieszczenie ilustracji – wszystko to współgra i wspiera przekaz artystyczny. Są jak wystawa zamknięta między okładkami, do której można wracać bez końca.
Nieprzypadkowo też wielu artystów i miłośników malarstwa traktuje takie książki jak obiekty kolekcjonerskie. Ozdabiają domowe pracownie, inspirują samą obecnością, nierzadko pełniąc funkcję dekoracyjną i towarzysząc twórcy na różnych etapach życia. To nie jest tylko „źródło wiedzy” – to towarzysz drogi, który z czasem nabiera osobistej patyny.
Taką pozycję można wyjąć podczas spotkania i pokazać bliskim czy przyjaciołom, zachęcając do dyskusji i wspólnego pochylenia się nad pięknem sztuki – bez odpalania Instagrama i szeregu rozpraszających na nim czynników. Można być razem w gronie ty-przyjaciele-książka , a nie w gronie my- cały cyfrowy świat dobijający się o uwagę.
Cyfrowy tutorial można „zaliczyć” i zapomnieć. Książka – sięga się po nią raz po raz. Czasem nie po to, by znów przeczytać cały rozdział, lecz tylko po to, by rzucić okiem na jeden obraz, jedno zdanie podkreślone ołówkiem, jedną kartkę, która wywołuje ciepłe wspomnienie.
W tym tkwi jej prawdziwa siła – książka zostaje. Na półce. W pamięci. W rytmie naszych dni.
I w przeciwieństwie do materiałów cyfrowych można w każdej chwili ja podarować albo sprzedać innej osobie.
Które materiały dają lepszą jakość merytoryczną ?
Książki — głęboka, przemyślana wiedza
Dobrze napisane książki o akwareli zwykle mają przewagę, jeśli chodzi o strukturę, spójność i głębię merytoryczną. Autorzy często poświęcają wiele czasu na przemyślenie kolejności tematów, wprowadzenie czytelnika od podstaw do zaawansowanych technik oraz na wyjaśnienie teoretycznych podstaw malarstwa akwarelowego – takich jak zachowanie pigmentów, właściwości papieru, mieszanie kolorów czy światło i cień.
Książka daje też możliwość bardziej pogłębionej refleksji, bo tekst zmusza do zatrzymania się i przemyślenia, a nie tylko szybkiego oglądania. Często znajdziesz w niej także analizy dzieł, wskazówki dotyczące błędów i wyjaśnienia, dlaczego dana technika działa lub nie.
W dodatku książki przechodzą proces redakcyjny i korektę, co pomaga uniknąć błędów merytorycznych, a także nadaje im większą wiarygodność.
Materiały cyfrowe — praktyczne i aktualne
Materiały cyfrowe – kursy wideo, webinary, tutoriale – często oferują praktyczne podejście i aktualność. Autorzy pokazują na żywo, jak malować, co jest nieocenione, gdy chcesz zobaczyć ruch pędzla, ilość wody czy sposób mieszania farb.
Jednak jakość merytoryczna kursów bywa bardzo zróżnicowana. Na rynku jest mnóstwo materiałów tworzonych przez amatorów lub osób, które świetnie malują, ale niekoniecznie potrafią dobrze nauczać. Brak redakcji i weryfikacji treści bywa problemem.
Z drugiej strony, najlepsze platformy (Domestika, Skillshare, profesjonalne kursy Zoom) oferują bardzo wysoką jakość merytoryczną i metodyczną, często z dodatkowymi materiałami do pobrania, ćwiczeniami i wsparciem społeczności.
Podsumowanie
• Książki dają głęboką, dobrze ustrukturyzowaną i zweryfikowaną wiedzę teoretyczną, idealną do budowania solidnych podstaw i rozwoju świadomego warsztatu.
• Materiały cyfrowe dają praktyczne umiejętności i szybki dostęp do nowych technik, ale ich jakość merytoryczna zależy od autora i platformy – mogą być świetnym uzupełnieniem lub, niestety, źródłem chaosu.
Najlepiej łączyć oba źródła – korzystać z książek jako solidnej bazy, a materiałów cyfrowych jako ćwiczeń, demonstracji i aktualizacji.
Twórcy dwóch nurtów – gdy twórca cyfrowych treści wydaje książki
W dzisiejszym świecie coraz częściej spotykamy artystów, którzy nie wybierają jednej ścieżki przekazu, ale z powodzeniem funkcjonują na dwóch równoległych torach: jako twórcy cyfrowi i autorzy książek. To zjawisko szczególnie widoczne w środowisku akwarelistów, gdzie potrzeba kontaktu z widzem i potrzeba głębokiej, bardziej trwałej formy przekazu przenikają się, tworząc nową jakość.
Weźmy Thomasa W. Schallera – amerykańskiego mistrza architektonicznych pejzaży, którego wykłady i dema online dostępne są na platformach takich jak YouTube czy terracotta.art. Jego cyfrowa obecność jest dynamiczna, interaktywna, nastawiona na natychmiastowy kontakt z odbiorcą. Ale Schaller – prowadzący także warsztaty stacjonarne- jest również autorem znakomitych książek, takich jak "Architect of Light", które oferują coś zupełnie innego: skupienie, wgląd w proces twórczy, artystyczną refleksję nad światłem i strukturą. Książka nie konkuruje tu z Internetem — raczej pogłębia jego przekaz. Jest jak rozmowa po warsztacie: spokojniejsza, bardziej dojrzała, świadoma swojego trwania. Zmuszająca do refleksji i samodzielnej interpretacji dzieła.
Billy Showell, znana przede wszystkim ze swoich kursów z botaniki akwarelowej online, osiągnęła ogromny zasięg jako nauczycielka cyfrowa. Ale to jej książki – w tym "Botanical Painting in Watercolour" czy "A-Z of Flower Portraits" – uznawane są za kanon w tej dziedzinie. Jej publikacje nie tylko uczą, ale i dokumentują styl, który przez lata rozwinęła. Książka pozwala zatrzymać się na dłużej przy pojedynczym płatku róży, prześledzić zmiany koloru w cieniu liścia. To, co w internecie przemyka szybko, tu zostaje utrwalone i oprawione w rytuał uważności. Co ciekawe – istnieje nawet jeden z jej podręczników przetłumaczony na język polski („Kwiaty. Kurs malowania akwarelami”)
Również Álvaro Castagnet, który swoją rozpoznawalność zbudował dzięki dynamicznym pokazom na żywo i filmom online, wydał książki takie jak "Watercolor Masterclass" czy "Watercolor Painting with Passion", które do dziś są dla wielu artystów-pasjonatów lekturą obowiązkową. Castagnet online to energia, szybkość, gest; Castagnet w książce – to przemyślana filozofia koloru i kompozycji. Te dwie wersje tego samego artysty nie są sprzeczne, lecz komplementarne.
Z kolei Michael Solovyev, artysta rosyjsko-kanadyjski aktywny na YouTube, Instagramie i w ramach cyfrowych kursów, również wszedł w świat publikacji, tworząc książki-broszury i podręczniki warsztatowe. Jego podejście przypomina model edukacji hybrydowej — łączy żywy kontakt z uczniami z precyzyjnym zapisem metody, który książka umożliwia. Można wrócić, zaznaczyć, porównać.
Wreszcie Paul Clarke, aktywny edukator i artysta obecny w wielu platformach cyfrowych, nie tylko prowadzi webinary, ale też tworzy zbiory prac i przewodniki dla swoich uczniów, w których precyzja warsztatowa i estetyka wydania idą w parze z doświadczeniem dydaktycznym.
W Polsce również widać ten dwutorowy nurt. Michał Suffczyński – profesor Wydziału Architektury i znakomity akwarelista – prowadzi zarówno warsztaty stacjonarne, jak i występuje w filmach online (New master Academy). A jednak to jego książka „Rysunek. Akwarela. Sztuka komunikacji wizualnej” dokumentuje w pełni jego sposób patrzenia, pracy i widzenia świata w sposób malarski. Kolejne książki to w większości piękne wydanie albumowe – warte przeglądania i posiadania właśnie ze względu na walor artystyczny oraz zachętę do refleksji i samodzielnego analizowania przedstawionych obrazów (dwujęzyczna „Art of Watercolour- sztuka akwareli” czy tez dopiero mająca się pojawić na rynku anglojęzyczna „WATERCOLOUR - The Art of Freehand Drawing”)
Z kolei Krystyna Lubański, która zyskała popularność m.in. dzięki wystąpieniom w mediach społecznościowych i filmowym kursom online oraz ofline, publikuje również tradycyjne albumy, z których każdy jest intymnym zapisem cyklu malarskiego.
Nie można w tym miejscu na wspomnieć również o Krzysztofie Ludwinie. Ludwin prowadzi lekcje online, zajęcia w swojej pracowni w Lanckoronie, udziela się na festiwalach- a poza tym na swoim koncie ma kilka książek jak „Kraków akwarelach” czy kultowa „Nauka malowania akwarelą”.
Co interesujące- do tej drugiej książki była dołączona płyta CD z nagranymi filmami (i to w czasach gdy nie było jeszcze boomu na nauczanie online). Podobnie było z „Rysunek. Akwarela. Sztuka komunikacji wizualnej” . Jak widać – już na wczesnym etapie świat książki nie wykluczał nagrań – i na odwrót.
Wydanie książki staje się w tym kontekście nie tyle alternatywą dla cyfrowego nauczania, co jego dopełnieniem. Artysta nie musi wybierać między światami — może je łączyć. Książka daje strukturę, trwałość i pogłębienie. Internet — dostęp, rozmowę i ekspresję. Razem tworzą kompletny obraz nowoczesnego nauczyciela i artysty.
Zatem może jedno i drugie?
Nie chodzi o to, by wybierać między książką a ekranem jak między przeszłością a przyszłością. Wbrew pozorom – to nie są konkurenci. To sojusznicy. I choć ich język jest inny, cel wciąż ten sam: pomóc ci malować lepiej, mądrzej, bardziej świadomie.
Cyfrowe kursy uczą ruchu, dynamiki, pokazują warsztat w czasie rzeczywistym. Są świetne, gdy chcesz zobaczyć „jak to się robi naprawdę” – nie tylko efekt końcowy, ale też wszystkie poprawki, zawahania, decyzje po drodze. Idealnie sprawdzają się w roli towarzysza pracy – możesz malować ramię w ramię z instruktorem, zatrzymywać, cofać, testować.
Książki z kolei dają głębię, kontekst i strukturę. Tłumaczą nie tylko jak, ale też dlaczego. Pomagają uporządkować wiedzę, zrozumieć zależności, rozwinąć własny język wizualny. To narzędzia do budowania fundamentu, który pozwoli ci później z większą świadomością korzystać z treści wideo.
Najwięcej zyskujemy wtedy, gdy korzystamy z obu światów. Gdy książka staje się bazą teoretyczną, a kurs online – praktycznym warsztatem. Gdy inspiracja z Instagrama prowadzi cię do pogłębienia tematu w książce. Gdy po obejrzeniu tutorialu szukasz w papierze odpowiedzi na pytanie „co poszło nie tak?”. Gdy uczysz się z kursu, ale notujesz w książce, zaznaczasz fragmenty, wracasz do nich.
Być może to właśnie dziś – w czasach ogromnego przesytu bodźców – książki wracają do łask nie dlatego, że są jedynym źródłem wiedzy, ale dlatego, że są jej spokojnym, ugruntowanym dopełnieniem. Takim, które pozwala zatrzymać się w biegu, usiąść z pędzlem i kartką – i po prostu być z tą sztuką, która nie potrzebuje lajków, algorytmów ani subskrypcji.
***********
KAWA PRZED FESTIWALEM ZAWSZE BRZMI DOBRZE !
