Kontynuując temat papieru w akwareli - dzisiaj zapoznamy się z tajemniczym pojęciem "sizing".
Jest ono stosunkowo mało znane i wiele zapytanych osób nie będzie wiedziało o czym mowa- szczególnie, jeśli na codzień raczej maluje niż zajmuje się technicznymi aspektami używanych materiałów.
Tymczasem kwestia jest dużo bardziej istotna, niż może się początkowo wydawać.
Próbując przetłumaczyć na język polski słowo "sizing" tak długo szukałam adekwatnego odpowiednika, że w końcu uznałam, iż najlepiej brzmi to właśnie w wersji oryginalnej i nie będzie niestosownością używać tego terminu.
Gdyby się jednak uprzeć - najtrafniejszym tłumaczeniem dla słowa "sizing" byłoby "gruntowanie" albo "zaklejanie". Sami jednak widzicie, jak to brzmi w praktyce... Pozwólcie zatem, że nie będziemy spolszczać tego terminu.
Czym jest sizing?
Sizing to proces impregnacji papieru substancjami hydrofobowymi, który ogranicza chłonność papieru, umożliwiając kontrolowane wchłanianie wody i farb. W papierze akwarelowym sizing pełni kluczową rolę, ponieważ:
• Zapobiega zbyt głębokiemu wnikaniu pigmentów w strukturę papieru.
• Umożliwia uzyskanie czystych, nasyconych kolorów.
• Daje artystom czas na manipulowanie farbą, zanim zostanie wchłonięta.
Bez sizingu papier działałby jak bibuła, szybko wchłaniając wodę i uniemożliwiając osiągnięcie efektów charakterystycznych dla technik akwarelowych.
Rodzaje sizingu
W papierze akwarelowym stosuje się dwa podstawowe rodzaje sizingu:
1. Sizing wewnętrzny (internal sizing):
- Substancje klejące są dodawane bezpośrednio do masy celulozowej podczas jej przygotowywania.
- Powoduje, że włókna papieru są równomiernie nasycone klejem.
- Zapewnia podstawową kontrolę nad wchłanianiem wody.
2. Sizing powierzchniowy (surface sizing):
- Gotowy arkusz papieru jest dodatkowo impregnowany warstwą kleju na powierzchni.
- Najczęściej stosuje się żelatynę lub syntetyczne kleje.
- Poprawia wytrzymałość papieru na wielokrotne nakładanie wody i farb oraz nadaje mu gładkość.
O wyborze sizingu decyduje producent - co oznacza, że czasem może nie być go wcale i można się zdziwić malując. Szczególnie, jeśli nie było w opisie papieru podanych danych na ten temat i uznaliśmy z założenia, że sizing musi być i działać 😉
Materiały używane w sizingu
1. Naturalne:
- Żelatyna – tradycyjny materiał, który zapewnia doskonałe właściwości użytkowe. Stosowana głównie w wysokiej jakości papierach, np. bawełnianych.
- Skrobia – używana w tańszych papierach.
2. Syntetyczne:
- Polimery akrylowe i żywice – stosowane w nowoczesnych papierach, są bardziej odporne na wilgoć i zmiany temperatury.
- Silikony – używane do bardzo specjalistycznych zastosowań.
Sizing powierzchniowy (klejenie powierzchniowe)
Materiały do powierzchniowego sizingu (klejenia) składają się głównie z modyfikowanej skrobi, a czasami również z innych hydrokoloidów, takich jak żelatyna, lub środków do powierzchniowego klejenia, takich jak kopolimery akrylowe. Środki do powierzchniowego klejenia to cząsteczki amfifilowe, posiadające zarówno hydrofilową (przyciągającą wodę), jak i hydrofobową (odpychającą wodę) część.
Środek klejący przylega do włókien podłoża i tworzy film, w którym hydrofilowy koniec skierowany jest w stronę włókien, a hydrofobowy na zewnątrz. Skutkuje to gładką powierzchnią, która ma tendencję do odpychania wody.
Klejenie poprawia wytrzymałość powierzchni, zadrukowalność oraz odporność na wodę papieru lub innego materiału, do którego jest stosowane. Do roztworu klejącego można również dodać optyczne wybielacze (OBA), aby poprawić nieprzezroczystość i biel papieru lub powierzchni materiału.
Klejenie wewnętrzne
Typowe środki stosowane do klejenia wewnętrznego w procesie produkcji papieru to dimer alkiloketenu (AKD) i bezwodnik alkilobursztynowy (ASA) w warunkach obojętnego pH. Starszym rozwiązaniem jest system żywiczny, który wymaga warunków kwaśnych i nadal jest używany w niektórych papierniach.
Konserwacja i odrobina historii
Klejenie papieru ma na celu poprawę jego właściwości drukowych (czy też zdolności malowania na nim), jednak stosowanie kwaśnego klejenia na bazie żywicy zmniejsza trwałość papieru, co stanowi wyzwanie dla długoterminowej konserwacji dokumentów.
Skrobia jako środek klejący była stosowana już we wczesnej historii papiernictwa. Dard Hunter w Papermaking through Eighteen Centuries potwierdza to, pisząc: „Chińczycy używali skrobi do klejenia papieru już w 768 roku n.e., a jej stosowanie kontynuowano aż do XIV wieku, kiedy to zastąpiono ją klejem zwierzęcym.” W nowożytnych europejskich papierniach, produkujących papier do druku i innych zastosowań, głównym środkiem klejącym była żelatyna. Susan Swartzburg w książce Preserving Library Materials zauważa: „Na przestrzeni wieków do klejenia używano różnych substancji, od gipsu po żelatynę zwierzęcą.”
Hunter opisuje proces klejenia w dawnych papierniach następująco:
„Po zakończeniu suszenia dawni papiernicy zanurzali swój papier w kleju zwierzęcym, który uzyskiwano ze skrawków skór dostarczanych przez pergaminiarzy. Klejenie było konieczne, aby papier był odporny na atrament, jednak było ono bardziej potrzebne w papierach do pisania niż do druku. Wiele książek z XV wieku drukowano na papierze, który nie był klejony, ponieważ ten dodatkowy zabieg nie był niezbędny dla odbicia czcionki. Proces klejenia polegał na tym, że pracownik trzymał kilka arkuszy za pomocą dwóch drewnianych kijków i zanurzał je w ciepłym, galaretowatym płynie. Następnie arkusze były prasowane, aby usunąć nadmiar kleju. Ta prymitywna metoda była bardzo nieefektywna, ponieważ wiele arkuszy ulegało rozerwaniu lub uszkodzeniu. Z tego powodu pomieszczenie do klejenia w dawnych papierniach nazywano „rzeźnią.”
Wraz z rozwojem masowej produkcji papieru zmieniły się także stosowane środki klejące. Swartzburg zauważa: „Do 1850 roku zaczęto stosować klejenie żywicą. Niestety, powoduje ono reakcję chemiczną, która przyspiesza rozkład nawet najwyższej jakości papierów.”
W kontekście konserwacji i bibliotek wiadomo, że „kwaśna hydroliza celulozy i pokrewnych węglowodanów jest jednym z kluczowych czynników odpowiedzialnych za degradację papieru podczas starzenia się.” Dlatego prowadzone są badania nad procesami degradacji papieru klejonego żywicą oraz opracowaniem trwałych papierów i środków klejących, które nie przyspieszają jego niszczenia.
Kwestia związana z konserwacją papieru i klejeniem dotyczy także procesu mycia.
V. Daniels i J. Kosek opisują go jako „usuwanie przebarwień [...] poprzez rozpuszczenie substancji rozpuszczalnych w wodzie, co zwykle odbywa się poprzez zanurzenie papieru w wodzie.”
W takim procesie substancje nanoszone na powierzchnię papieru, takie jak środki klejące stosowane we wczesnych metodach produkcji, mogą zostać usunięte, co może mieć znaczenie w przypadku cennych kolekcji bibliotecznych.
Jednak w nowoczesnych metodach produkcji papieru stosuje się tzw. engine sizing – jak opisują to H. Hardman i E. J. Cole: „Klejenie mechaniczne, będące częścią procesu produkcyjnego, polega na dodaniu składników do masy papierniczej przed formowaniem arkusza.”
Dzięki temu problem usuwania kleju jest mniej istotny, a literatura koncentruje się głównie na konserwacji kwaśnych papierów i innych pilniejszych zagadnieniach.
Znaczenie sizingu w papierze akwarelowym
1. Kontrola wchłaniania wody:
Sizing sprawia, że papier wchłania wodę wolniej i bardziej równomiernie, co pozwala na precyzyjne nakładanie farb.
Farby pozostają na powierzchni papieru, dzięki czemu kolory są intensywne i nie blakną po wyschnięciu.
2. Odporność na warstwy farby:
Dzięki sizingowi papier wytrzymuje wielokrotne nakładanie warstw farby i wody, co jest istotne przy technikach laserunkowych.
3. Zabezpieczenie papieru:
Sizing chroni papier przed uszkodzeniami mechanicznymi, rozwarstwianiem i falowaniem, które mogłyby wystąpić przy dużej ilości wody.
4. Możliwość manipulacji farbą:
Na dobrze "usizingowanym" papierze możliwe są efekty, takie jak gradienty, rozmycia czy kontrolowane rozlewanie się farb.
Problemy związane z sizingiem
1. Zbyt mocny sizing:
Papier staje się zbyt śliski, co utrudnia wchłanianie wody i prowadzi do niekontrolowanego rozlewania farby.
Rada: Można mając taki papier zamiast od razu spisywać go na straty - spróbować go "umyć" przed użyciem. Polega to na namoczeniu zewnętrznej warstwy i delikatnym zmywaniu pędzlem albo czystym zmywaniem kuchennym (bez tarcia). Bardzo często widać wtedy "galaretkę" i pod ręką czuć, że powierzchnia jest śliska.
Swego czasu problem z nadmierną ilością sizingu miał papier Italia - ale jak twierdzi firma Renesans nie był to błąd produkcyjny, a umyślny zabieg aby papier był lepiej zabezpieczony.
Każdy akwarelista miał sam sobie zmyć warstwę.
Jak można się domyslić- wiele osób nie wiedziało w czym rzecz i zwyczajnie psuło sobie prace.
W związku z brakiem zrozumienia oraz entuzjazmu ze strony klientów- firma sama zmieniła taktykę i papier "naprawiono".
Obecna na rynku Italia nie ma już tego problemu i nie trzeba jej zmywać 🙂
2. Niedostateczny sizing:
Papier działa jak bibuła, szybko wchłaniając wodę, co uniemożliwia manipulację farbą.
Rada: raczej nie ma się co bawić w domorosłe próby "uszlachetnienia" takiego papieru i lepiej go spisać na straty. Wprawdzie w sieci można znaleźć sposoby pokrywania papieru warstwą- ale czy masz pewność, że gra jest wartwa świeczki?
Bo nawet zakładając, że uda się to zrobić- to skąd wiadomo jaka będzie trwałość takiego papieru?
Po prostu zwracaj uwagę jakiej firmy papiery kupujesz i omijaj te, ktore sizingu nie mają (nie jest ich wiele).
Z papierów które nie posiadają powierzchniowego sizingu - a są znane na rynku - mamy dwa od Papieru Artystycznego.
Są to arkusze Maestro 400g oraz Artisto 300g.
Paradoksalnie przepięknie rozpływa się na nich plama- ale jednocześnie farba bardzo wsiąka w papier i kolory niesamowicie bledną.
Oczywiście da się tego papieru używać - ale trzeba brać pod uwagę, że im bardziej rozcienczony kolor tym bardziej będzie zanikał. I potem trzeba dokładać jedną warstwę, drugą... aż do osiągnięcia pożądanej intensywności.
Pozostałe papiery od Papier Artystyczny mają sizing (przynajmnej te w blokach).
3. Wady jakościowe:
Nierównomierny sizing może prowadzić do plam, zacieków i różnic w absorpcji farby. Przykłady widać na zdjęciach zamieszczonych poniżej (kliknij w obrazek aby zobaczyć więcej).
Rada: zwrócić do sklepu, zgłosić producentowi, nawet nie myśleć o próbach naprawy.
Jak sprawdzić jakość sizingu?
• Test wody: Kropla wody umieszczona na papierze powinna rozlewać się powoli i równomiernie, bez natychmiastowego wnikania w strukturę.
• Test farby: Rozcieńczona farba akwarelowa powinna tworzyć równomierny kolor na powierzchni bez plam i smug.
Jak dbać o sizing w papierze?
• Unikaj nadmiernego używania gumek i intensywnego ścierania papieru – może to uszkodzić warstwę sizingu.
• Przechowuj papier w suchym miejscu, ponieważ wilgoć może osłabić działanie sizingu.
Współczesne trendy w sizingu
Producenci papieru akwarelowego coraz częściej rezygnują z naturalnej żelatyny na rzecz ekologicznych i wegańskich alternatyw, takich jak polimery syntetyczne. Dzięki temu papier jest bardziej przyjazny środowisku i odporny na warunki zewnętrzne.
NIE BYŁO CI ZNANE POJĘCIE SIZINGU? NIE PISALI O TYM W KSIĄŻKACH ANI INNYCH ARTYKUŁACH ?? WIEDZA OKAZAŁA SIĘ CENNA? ZAWSZE MOŻESZ W PODZIĘKOWANIU I DLA WIĘKSZEJ MOTYWACJI POSTAWIĆ MI KAWĘ !
KLIKNIJ W IKONKĘ I WRZUĆ NAWET PIĄTAKA NA ROZWÓJ INŻYNIERII AKWARELOWEJ <3
