Nie jest łatwo w jednym artykule zawrzeć wszystkie potrzebne informacje – szkic tekstowy do tego artykułu miał 21 stron A4.
Nie była to długość, przez którą zdołałaby przebrnąć większość ludzi ani dawka informacji jaką dało by się przyswoić naraz. Postanowiłam zatem podzielić go na 4 artykuły, z czego pierwszy – dzisiejszy- będzie najdłuższy.
Pozostałe 3 artykuły (tworzenie papieru akwarelowego i różnice w stosunku do papieru czerpanego, sizing oraz przeglądowa ściągawka informacji) ukażą się w kolejnych trzech tygodniach.
Papier akwarelowy jest kluczowym elementem warsztatu każdego akwarelisty.
Wybór odpowiedniego rodzaju papieru zależy od indywidualnych potrzeb, technik i budżetu artysty. Dobrze, jeśli jest to wybór świadomy i nieprzypadkowy.
Zrozumienie procesów powstawania papieru, jego parametrów ( takich jak gramatura i sizing) oraz różnic między typami papieru, pozwala na świadome podejmowanie decyzji i uzyskiwanie najlepszych efektów w pracy twórczej.
Historia papieru akwarelowego
Historia papieru akwarelowego sięga czasów starożytnych, kiedy to zaczęto tworzyć pierwsze papiery przystosowane do malarstwa wodnego. Już w czasach starożytnego Egiptu i Chin wytwarzano materiały, takie jak papirus czy wczesne formy papieru, na których nanoszono pigmenty z użyciem wody. Jednak prawdziwy rozwój papieru akwarelowego nastąpił w średniowiecznej Europie, gdy technologia produkcji papieru została sprowadzona z Bliskiego Wschodu przez Arabów.
W XIV wieku Włochy, a szczególnie miasta takie jak Fabriano, stały się centrum produkcji papieru wysokiej jakości. To właśnie tam rozpoczęto eksperymenty z uszlachetnianiem papieru za pomocą sizingu, co pozwoliło na stworzenie podłoża odpowiedniego dla malarstwa akwarelowego. W kolejnych wiekach rozwój tej technologii kontynuowano w innych krajach europejskich, takich jak Francja i Anglia. Szczególnie zasłużone w tej dziedzinie są firmy takie jak Arches (Francja) i Saunders Waterford (Anglia), które do dziś produkują wysokiej jakości papier akwarelowy.
Rozkwit akwareli jako techniki malarskiej w XVIII i XIX wieku, zwłaszcza w Europie, przyczynił się do wzrostu zapotrzebowania na specjalistyczne podłoża. Współcześnie papier akwarelowy jest dostępny w różnych rodzajach i fakturach, a jego produkcja łączy tradycyjne metody z nowoczesnymi technologiami, aby spełnić potrzeby zarówno profesjonalistów, jak i amatorów.
Proces technologiczny wytwarzania papieru akwarelowego
Papier akwarelowy powstaje poprzez przekształcenie włókien celulozowych, najczęściej bawełnianych lub drewnianych, w jednorodną masę, którą następnie formuje się w arkusze. Proces obejmuje:
1. Przygotowanie masy celulozowej – włókna roślinne są gotowane i oczyszczane, aby usunąć ligninę i inne zanieczyszczenia.
2. Formowanie arkuszy – masa celulozowa jest wylewana na sita. Papier może być wytwarzany ręcznie, maszynowo (cylinderowo) lub na prasach walcowych.
3. Sizing (klejenie) – papier jest impregnowany substancjami hydrofobowymi (np. żelatyną lub syntetycznymi klejami), co pozwala na kontrolowane wchłanianie wody.
4. Suszenie i prasowanie – arkusze są suszone i wygładzane, aby nadać im odpowiednią fakturę.
Proces technologiczny produkcji papieru akwarelowego jest skomplikowany i różni się w zależności od metody produkcji (ręczna, maszynowa lub półautomatyczna).
Więcej na ten temat przeczytasz w kolejnym z artykułów 🙂
Czym jest gramatura i sizing?
Gramatura to masa papieru na metr kwadratowy wyrażona w gramach (g/m²).
W przypadku papierów akwarelowych najczęściej spotykane są gramatury od 200 do 640 g/m². Wyższa gramatura oznacza grubszy i bardziej wytrzymały papier.
200-300g/m² - podstawowe zastosowania, wymaga dodatkowego mocowania.
300-450g/m² - profesjonalne prace, bez potrzeby mocowania.
450 g/m² – grube papiery o wysokiej odporności na wilgoć.
Sizing (klejenie) odnosi się do procesu impregnacji papieru substancjami, które kontrolują wchłanianie wody. Dzięki sizingowi farby akwarelowe pozostają na powierzchni papieru, umożliwiając lepszą kontrolę nad rozmyciami i kolorami.
Wyróżnia się dwa rodzaje sizingu:
Wewnętrzny: dodawany do masy papierowej, zapewnia równomierne rozprowadzanie pigmentu.
Zewnętrzny: nanoszony na powierzchni papieru, nadaje mu dodatkowe właściwości ochronne i reguluje nasiąkliwość
Więcej na temat sizingu przeczytasz w kolejnym, osobnym artykule.
Podział papierów akwarelowych
Podziału papierów akwarelowych najłatwiej dokonać wedle dwóch podstawowych kryteriów: ze względu ma materiał wykonania oraz ze względu na fakturę papieru.
Ze względu na skład:
1. Bawełniany – wykonany z czystych włókien bawełnianych, charakteryzuje się wysoką wytrzymałością i trwałością.
2. Celulozowy – wykonany z masy drzewnej, jest tańszy, ale mniej trwały.
3. Mieszany – łączy włókna bawełniane i celulozowe, oferując kompromis między jakością a ceną.
Ze względu na fakturę:
1. Hot Pressed (HP) – papier gładki, idealny do szczegółowych prac.
2. Cold Pressed (CP) – papier o lekko ziarnistej fakturze, uniwersalny i najpopularniejszy.
3. Rough – papier o wyraźnej, szorstkiej fakturze, idealny do efektów teksturalnych.
Podział papieru akwarelowego ze względu na materiał wykonania
Papier akwarelowy jest klasyfikowany w zależności od materiałów użytych do jego produkcji. Wpływa to na jego trwałość, właściwości absorpcyjne, elastyczność i cenę. Poniżej przedstawiono szczegółowy podział:
1. Papier bawełniany (cotton paper)
Charakterystyka:
• Wykonany w 100% z włókien bawełnianych.
• Uważany za papier najwyższej jakości, przeznaczony dla profesjonalistów.
• Bardzo trwały i odporny na starzenie, nie zawiera kwasów.
• Dobrze trzyma wodę, co umożliwia pracę z dużą ilością farby.
• Ma naturalną teksturę i doskonałe właściwości chłonne dzięki wewnętrznemu i powierzchniowemu sizingowi.
Przykłady papierów i producentów:
• Arches Watercolour Paper (producent: Arches, Francja) – znany z wytrzymałości i pięknej faktury.
• Fabriano Artistico (producent: Fabriano, Włochy) – papier bawełniany o różnych fakturach (Hot Pressed, Cold Pressed, Rough).
• Saunders Waterford (producent: St Cuthberts Mill, Wielka Brytania) – papier klasy premium z powierzchniowym sizingiem żelatynowym. Moj faworyt
• Canson Heritage (producent: Canson, Francja) – papier bawełniany o doskonałej wytrzymałości na wielokrotne nakładanie farby.
Zastosowanie:
• Prace profesjonalne, które wymagają wysokiej trwałości i archiwalnych właściwości.
• Techniki laserunkowe i malowanie mokre w mokrym
2. Papier celulozowy (wood pulp paper)
Charakterystyka:
• Wykonany z włókien drzewnych (celulozy).
• Zwykle tańszy od papieru bawełnianego, ale mniej trwały.
• Może zawierać kwas, który przyspiesza żółknięcie, chociaż wiele papierów celulozowych jest obecnie produkowanych jako bezkwasowe (acid-free).
• Mniej wytrzymały na intensywną pracę z wodą – szybciej się marszczy i może się rozwarstwiać.
Przykłady papierów i producentów:
• Canson Montval (producent: Canson, Francja) – popularny wśród początkujących, papier bezkwasowy.
• Hahnemühle Britannia (producent: Hahnemühle, Niemcy) – wysokiej jakości papier celulozowy o gramaturze 300 g/m².
• Cansos Student – jeden z najtańszych; papier przeznaczony dla studentów i amatorów.
Zastosowanie:
• Prace dla początkujących i szkice.
• Prace wymagające mniej intensywnej manipulacji wodą.
3. Papier mieszany (bawełna + celuloza)
Charakterystyka:
• Połączenie włókien bawełnianych i celulozowych (np. 25% bawełny, 75% celulozy).
• Łączy zalety obu materiałów: wytrzymałość bawełny i niższy koszt celulozy.
• Może być bardziej trwały niż papier w 100% celulozowy, ale mniej odporny niż papier w 100% bawełniany.
Przykłady papierów i producentów:
• Hahnemühle Leonardo (producent: Hahnemühle, Niemcy) – papier o wysokiej gramaturze, przeznaczony dla artystów.
• Canson Moulin du Roy (producent: Canson, Francja) – papier mieszany z bardzo dobrym sizingiem.
• Winsor & Newton (producent: Winsor & Newton, Wielka Brytania) – papier przeznaczony dla studentów i amatorów.
Zastosowanie:
• Kompromis między jakością a ceną, odpowiedni zarówno dla studentów, jak i półprofesjonalistów.
• Prace wymagające elastyczności, np. eksperymenty z różnymi technikami.
4. Papier z dodatkami syntetycznymi
Charakterystyka:
• Wykonany z włókien syntetycznych, takich jak poliester (np. Yupo paper).
• Jest całkowicie niechłonny – farby pozostają na powierzchni, co daje wyjątkowe możliwości manipulacji i tworzenia efektów specjalnych.
• Bardzo wytrzymały, odporny na rozdarcia i marszczenie.
Przykłady papierów i producentów:
• Yupo Synthetic Paper (producent: Yupo Corporation, Japonia i USA) – popularny wśród artystów eksperymentujących z akwarelą i tuszami.
Zastosowanie:
• Eksperymentalne techniki, np. użycie alkoholu, tuszu czy akwareli w sposób nietradycyjny.
• Projekty wymagające ekstremalnej wytrzymałości papieru.
Podział papieru akwarelowego ze względu na fakturę:
Faktura papieru akwarelowego odgrywa kluczową rolę w sposobie, w jaki farba i woda zachowują się na jego powierzchni. Wpływa na ostateczny efekt artystyczny, możliwości kontrolowania farby oraz na techniki, które można stosować. W zależności od wykończenia powierzchni, papier akwarelowy dzieli się na trzy główne rodzaje faktur:
1. Hot Pressed (HP) – Gładki papier
Charakterystyka:
• Powierzchnia jest niemal całkowicie gładka, bez widocznych wypukłości i zagłębień.
• Uzyskuje się ją przez prasowanie na gorąco w ostatnim etapie produkcji.
• Farba rozprowadza się równomiernie, co pozwala na precyzyjne detale.
Zalety:
• Idealny do precyzyjnych detali, takich jak ilustracje botaniczne, architektura, realistyczne portrety.
• Farba rozprowadza się równomiernie, co daje kontrolę nad kolorami.
• Nadaje się do mieszanych technik, takich jak ołówek, tusz, cienkopisy czy markery.
Wady:
• Mniej chłonny niż papiery o fakturze, co może utrudniać technikę mokre w mokre.
• Ograniczone efekty teksturalne, co może być wadą w bardziej ekspresyjnych pracach.
Przykłady:
• Arches Hot Pressed (producent: Arches, Francja)
• Fabriano Artistico Hot Pressed (producent: Fabriano, Włochy)
• Canson Heritage Hot Pressed (producent: Canson, Francja)
2. Cold Pressed (CP) – Papier półmatowy (średnia faktura)
Charakterystyka:
• Powierzchnia lekko teksturowana, z delikatnymi nierównościami.
• Powstaje przez prasowanie na zimno, co nadaje mu charakterystyczny lekko chropowaty wygląd.
• Najbardziej uniwersalny rodzaj papieru, używany zarówno przez początkujących, jak i profesjonalistów.
Zalety:
• Łączy możliwość precyzyjnych detali z potencjałem do uzyskiwania subtelnych tekstur.
• Nadaje się do szerokiego zakresu technik: mokre w mokre, laserunku, a także technik mieszanych.
• Dobrze kontroluje przepływ wody i farby.
Wady:
• Może nie być wystarczająco gładki dla bardzo szczegółowych prac.
• Nierówności mogą utrudniać pracę cienkopisami lub tuszem.
Przykłady:
• Saunders Waterford Cold Pressed (producent: St Cuthberts Mill, Wielka Brytania)
• Fabriano Artistico Cold Pressed (producent: Fabriano, Włochy)
• Hahnemühle Britannia Cold Pressed (producent: Hahnemühle, Niemcy)
3. Rough (R) – Papier chropowaty
Charakterystyka:
• Powierzchnia o wyraźnej, nieregularnej teksturze.
• Powstaje dzięki użyciu specjalnych matryc lub sitem o grubej strukturze.
• Idealny do uzyskiwania efektów teksturalnych i ekspresyjnych.
Zalety:
• Doskonały do technik, które wykorzystują fakturę papieru, takich jak mokre w mokre czy suche pędzle.
• Nadaje się do prac impresjonistycznych i dużych kompozycji.
• Wyjątkowe efekty przy stosowaniu grubych warstw farby.
Wady:
• Trudniejszy do opanowania dla początkujących artystów.
• Nieodpowiedni dla szczegółowych ilustracji – detale mogą „gubić się” w fakturze.
• Utrudniona praca z cienkopisami i narzędziami o cienkich końcówkach.
Przykłady:
• Arches Rough (producent: Arches, Francja)
• Canson Heritage Rough (producent: Canson, Francja)
• Saunders Waterford Rough (producent: St Cuthberts Mill, Wielka Brytania)
Jak dobrać fakturę papieru do techniki?
1. Hot Pressed (HP):
- Do szczegółowych ilustracji, precyzyjnych detali i pracy z tuszem.
- Idealny dla artystów tworzących realistyczne prace.
2. Cold Pressed (CP):
- Uniwersalny wybór dla większości technik akwarelowych.
- Dobrze sprawdza się w pracach półprofesjonalnych i eksperymentalnych.
3. Rough (R):
- Do prac dynamicznych i ekspresyjnych.
- Polecany do dużych kompozycji i technik wykorzystujących teksturę papieru.
Na tym kończymy dzisiejszą część wstępu do papierów akwarelowych. W kolejnych artykułach z tej serii znajdziesz więcej szczegółowych informacji i rad, jak dobrze wybrać papier !
JEŚLI PODOBAŁ CI SIĘ ARTYKUŁ ALBO CZĘŚCIEJ KORZYSTASZ Z PISANYCH PRZEZE MNIE TEKSTÓW SPÓJRZ NIŻEJ I KLIKNIJ W IKONKĘ 🙂
