Pigmenty i barwniki - różnice
Substancje barwiące – substancje nadające barwę innej substancji pozbawionej barwy (przezroczystej, białej lub szarej) lub też zmieniające barwę substancji posiadającej już jakąś barwę. Można je podzielić na pigmenty, laki i barwniki. Pigmenty są nierozpuszczalnymi kryształami wymagającymi procesu dyspersji w celu ich użycia do barwienia substancji. Barwniki są substancjami rozpuszczalnymi, są łatwe w użyciu, jednak ich odporności są mniejsze od pigmentów. Barwniki są przezroczyste, pigmenty zaś różne – część jest kryjąca, część przezroczysta.
Barwnik – jest substancją przepuszczającą światło i zabarwiającą sobą ośrodek, w którym jest rozpuszczona lub stopiona. Może również reagować z tym ośrodkiem. W odróżnieniu od pigmentów, wśród barwników występuje również wiele substancji organicznych. W przemyśle chemii organicznej barwnikami są substancje wchodzące w reakcję chemiczną z włóknem naturalnym, sztucznym lub skórą. Rozpowszechnione naturalne barwniki to np. hemoglobina – czerwony barwnik krwi, chlorofile – zielone barwniki roślinne.
Pigment (łac. pigmentum) – kryjąca substancja barwiąca. Drobno zmielona substancja stała, nierozpuszczalna i najczęściej nieprzezroczysta, zabarwiająca sobą powierzchnię pokrywanej substancji. Zazwyczaj są to rozdrobnione minerały. W farbach dla oszczędności stosuje się pigmenty razem z wypełniaczami. Ziarna wypełniacza są wielokrotnie większe od ziaren pigmentów, które wypełniacz pokrywają, tworząc w ten sposób większą powierzchnię kryjącą.
Pigmenty można podzielić na pigmenty absorpcyjne (m.in. biel barowa, błękit pruski, cynober, czerń frankfurcka, glejta ołowiana, minia ołowiowa, ultramaryna, zieleń szwajnfurcka), pigmenty metaliczne, pigmenty perłowe.
W farbie mogą występować pigmenty z różnych grup jednocześnie, np. jeśli w farbie metalicznej znajdą się dodatkowo pigmenty absorpcyjne, wówczas dzięki takiej farbie można uzyskać barwę z połyskiem metalicznym. Farbę z pigmentami metalicznymi można też wzbogacić pigmentami perłowymi, otrzymując dodatkowo efekty właściwe pigmentom perłowym.
Pigmenty nieorganiczne dzieli się na:
a) naturalne (farby ziemne), które są najczęściej jaskrawo zabarwionymi minerałami lub skałami, np. cynober, aurypigment, kreda, siena, ochry;
b) sztuczne, do których należą otrzymane z surowców mineralnych sole i tlenki metali, m.in. chromu, cynku, ołowiu, kadmu (np. żółcień chromowa, biele: cynkowa, tytanowa, glejta, minia, ultramaryny);
c) do pigmentów nieorganicznych zalicza się też pigmenty otrzymywane z metali nieżelaznych, np. glinu, miedzi albo ich stopów (tzw. brązy)
Organiczne pigmenty są z kolei pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Mogą być wytwarzane z naturalnych źródeł, takich jak wyciągi roślinne, owoce czy naturalne barwniki. Wśród pigmentów organicznych rozróżnia się pigmenty naturalne, występujące w organizmach żywych takie jak, np. chlorofil, hemina, sepia, indygo, oraz pigmenty syntetyczne (stanowiące grupę najliczniejszą i najważniejszą ze względu na zastosowanie), które są najczęściej nierozpuszczalnymi związkami azowymi, antrachinonowymi, policyklicznymi związkami karbocyklicznymi i heterocyklicznymi.
O wartości użytkowej pigmentu decydują: czystość barwy, zdolność krycia i barwienia,
odporność na czynniki zewnętrzne, rozpuszczalniki itp.; ważnymi cechami są też
stopień rozdrobnienia i postać krystalograficzna.
Pigmenty stosuje się w postaci subtelnie rozdrobnionych proszków, past lub zawiesin;
pigmenty nieorganiczne — w produkcji lakierów, farb klejowych, tynków, ceramiki,
natomiast syntetyczne pigmenty organiczne w produkcji farb i lakierów, farb
poligraficznych, past drukarskich (drukowanie wyrobów włókienniczych), do barwienia
gumy, papieru, tworzyw sztucznych, włókien syntetycznych w masie; pigmenty
metaliczne są stosowane do produkcji głównie termoodpornych i antykorozyjnych farb
i lakierów.
KOLORY:
W przypadku pigmentów rozróżniamy oznaczenia według angielskich nazw:
PW – pigment white – pigment biały
PY – pigment yellow – pigment żółty
PO – pigment orange – pigment pomarańczowy
PR – pigment red – pigment czerwony
PB – pigment blue – pigment niebieski
PV – pigment violet – pigment fioletowy
PG – pigment green – pigment zielony
PBr – pigment brown – pigment brązowy
PBk – pigment black – pigment czarny
Im w danej farbie występuje mniej pigmentów, tym jest ona „czystsza” oraz stabilniejsza.
Jednopigmentowe farby dobrze mieszają się ze sobą, tworząc stabilne nowe odcienie.
Farb wielopigmentowych nie należy dla odmiany ze sobą mieszać, bo każdy dodatkowy pigment może wywołać efekt powstania „błotka”.
